Mengwageng ya morago bjale, palo ya bafsa bao ba ipolayago e oketšegile kudu dinageng tše dingwe. Go direga eng? Na ngwana wa gago o kotsing?

Sehlogong se

•  Bana le go ipolaya—ke ka lebaka la’ng batswadi ba swanetše go tshwenyega?

•  O ka tseba bjang gore ngwana wa gago o kotsing?

•  Go thwe’ng ge e ba ngwana wa gago a na le dikgopolo tša go nyaka go ipolaya?

 Go tloga ka 2009 go ya go 2019, palo ya baswa bao ba tsenago sekolo se phagamego bao ba nago le maswao a kgateletšego ya monagano ba kua United States e oketšegile ka diperesente tše 40. Dipalopalo tša batho bao ba ipolayago le tšona di ile tša oketšega ka nako yeo. a

 “Mathata ao baswa ba lehono ba lebanago le wona ke a moswana noši . . . Mathata a a ba gobaditše menagano kudu.”—Vivek H. Murthy, yo Mogolo go tša Maphelo kua United States.

 Molao wa motheo wa Beibele: “Moya o nyamilego o omiša marapo.”—Diema 17:22.

 Ela hloko dintlha tše di latelago.

•   Ditiragalo. Na ngwana wa gago o ile a nyama kudu, mohlomongwe a nyamišwa ke go ganwa, go kgaogana le motho yo a bego a kwana le yena, go se atlege mo go itšego goba a hlokofalelwa ke motho yo a mo ratago? Ge e ba go le bjalo, ga o bone eka se se mo tshwenya kudu go feta kamoo wena o naganago?

•   Mekgwa. Na ngwana wa gago ga a sa hlwa le bagwera le ba lapa goba o bodutwana gomme ga a sa thabela dilo tšeo a bego a di thabela pele? Na o fane ka dilo tša gagwe tšeo a bego a di rata kudu?

•   Dipolelo. Na ngwana wa gago o rata go bolela ka lehu goba go bolela dipolelwana tša go swana le go re, “Go be go tla ba kaone ge nkabe ke sa phele”? Na o bolela gore ga a nyake go ba morwalo go wena?

   Go ba gona, dipolelo tše dingwe e ka no ba e le “mantšu a ... bošilo.” (Jobo 6:3) Eupša tše dingwe e ka ba e le mokgoši wa go nyaka thušo. Ka gona o se ke wa kgaphela ka thoko selo le ge e le sefe seo ngwana wa gago a se bolelago mabapi le lehu.

 Ge e ba ngwana wa gago a re ee, o ka mmotšiša gore, “O be o nagana go dira seo neng le gona bjang?” Karabo ya gagwe e tla dira gore o bone gore boemo ke bjo bobe gakaakang.

 “Bjalo ka batswadi, re ka no se nyake go botšiša bana ba rena dipotšišo ka ge re tšhošwa ke gore ba tla reng. Eupša ge e ba dikarabo tša bona di hlalosa kamoo ba ikwago ka gona, go re’ng di sa tšwele ntle ra di tseba?”—Sandra.

 Molao wa motheo wa Beibele: “Menagano ya motho ga e fihlelelwe, e etša meetse ka bodibeng; ke fela wa temogo yo a ka kgonago go mo utollitša yona.”—Diema 20:5, Beibele ya Taba ye Botse.

•   Ka go se fele pelo botšiša ngwana wa gago gore o ikwa bjang. Sa pele, mo leboge gore o go botša therešo. Ke moka o ka re: “Ke nyaka go kwešiša gore go direga’ng bophelong bja gago le gore o ikwa bjang. Mpotše gore go direga eng matšatši a” goba “Na o ka kgona go ntlhalosetša kamoo o ikwago ka gona?”

   Theetša ngwana wa gago ge a dutše a araba o sa mo felele pelo. Leka ka matla gore o se ke wa re maikwelo a ngwana wa gago ga se a selo, goba go tla ka “ditharollo” tša kapejana.

   Molao wa motheo wa Beibele: “Motho yo mongwe le yo mongwe a akgofele go kwa, a diege go bolela a be a diege go galefa.”—Jakobo 1:19.

•   Kgonthišetša gore o dula a bolokegile. Thuša ngwana wa gago gore a bone le go ngwala fase dilo tše di latelago:

   Maswao a temošo. Ke maemo afe goba dikgopolo dife tšeo a rego ge a nagana ka tšona a tlelwago ke dikgopolo tša go ipolaya?

   Seo a ka se dirago. Ke dilo dife tšeo a rego ge a di dira a bago kaone gomme a se sa nagana ka go ipolaya?

   Batho bao ba ka mo thušago. Na ngwana wa gago o na le mo a hwetšago thekgo, ka mantšu a mangwe, na o na le batho bao a ka yago go bona ge a nyaka thušo? E ka ba wena, motho yo mongwe yo mogolo yo a tshepegago, motho yo a šomago ka tša monagano goba mokgatlo wo o thušago batho bao ba nago le dikgopolo tša go nyaka go ipolaya.

   Molao wa motheo wa Beibele: “Maano a motho yo mafolofolo a a mo hola.”—Diema 21:5.

•   Dula o phafogile. Dula o beile seemo sa ngwana wa gago leihlo le ge a ka bonagala eka o kaone.

   “Ge morwa wa ka a be a mpotša gore ga a sa na dikgopolo tša go nyaka go ipolaya, ke ile ka nagana gore ga a sa na bothata. Yeo e bile phošo e kgolo kudu. Motho a ka ba le mathata a mangwe gape gomme a boela a ba le dikgopolo tša go nyaka go ipolaya, e bile seo se ka direga ka ponyo ya leihlo.”—Daniel.

   Thuša ngwana wa gago gore a tsebe therešo ye e bohlokwa ya gore, maikwelo ke a nakwana. Puku ya The Whole-Brain Child e re: “A swana le seemo sa leratadima. Pula ke ya kgonthe gomme e be e tla ba bošilo go no ema go yona, ya re setla mo nkego ga e ne. Eupša go nagana gore letšatši le ka se tsoge le hlabile gape le gona e be e tla ba bošilo.”

•   Kgodiša ngwana wa gago: Botša ngwana wa gago gore o a mo rata le gore o tla dula o le gona ge a hloka thekgo. O ka oketša ka go re, “Ke tla dira sohle se nka se kgonago gore o fenye bothata bjo.”

   Molao wa motheo wa Beibele: “Mogwera wa kgonthe o dula a na le lerato ka dinako tšohle, e bile ke ngwanabo motho yo o ka ithekgago ka yena mohlang wa tlalelo.”—Diema 17:17.