MA EN ngero mong’ere ahinya e Afrika ma Ugwe, kendo onge kiawa ni mano e kaka ji neno wach holo gowi e piny duto. Be mano e kaka ineno wach holo pesa kuom osiepni kata kamoro amora machielo? Kata obedo ni nitie kinde ma nyalo dwarore ni wahol pesa, be en gima owinjore? Gin pek kod obadho mage ma holo gimoro kelo?

Ngero moro machielo mar Swahili lero pek ma nyalo bedoe ka waholo pesa. Owacho niya: “Holo gimoro ketho osiep.” Kuom adier, gowi nyalo ketho osiep kod winjruok manie kindwa gi jomoko. Kata kiholo gimoro ka in-gi chenro mochan maber kod chuny makare, samoro weche ok dhiga kaka ng’ato ne paro. Kuom ranyisi, ka kinde mang’eny okalo ka gowi pok ochul, ng’ama nochiwo pesa nyalo jok. Ginyalo chako mako sadha e kindgi, kendo winjruok manie kind jagowi kod ng’ama ochiwo pesa nyalo kethore, to mano nyalo ketho winjruok manie kind joutegi. Nikech gowi nyalo kelo chwanyruok, ok onego wakaw holo pesa kaka yo mayot mar loyo chandruok moro, to onego wahol gowi mana ka ochuno.

Holo pesa bende nyalo ketho winjruok manie kind ng’ato gi Nyasaye. E yo mane? Mokwongo, Muma wacho ni ng’ama rach ema holo gimoro kendo otamore chulo gi wang’ teko. (Zaburi 37:21) Muma bende wacho maler ni “jagowi obedo jatich jalo machiwone.” (Ngeche 22:7) Jagowi nyaka ng’e ni sama pok ochulo pesa ma ne oholo, ochalo ka jatij jalo ma ne omiye pesano. Nitie ngero moro machielo mar Jo-Afrika ma bende wacho kama: “Ka iholo tiend ng’ato, ibiro dhi mana kama odwaro mondo idhiye.” Paro man kae en ni ng’at man gi gowi mang’eny chal ka ng’at motue ma ok nyal timo gima ohero.

Kuom mano, chulo gowi en gima nyaka ket motelo. Ka ok kamano, to chandruok ema biro wuokie. Bedo gi gope mang’eny nyalo miyo ng’ato obed gi parruok mang’eny, fuwo nindo, tiyo mokalo tong’, nyalo miyo dichwo gi chiege odondre kayiem nono, kata nyalo miyo giwere, kata nyalo miyo otwe ng’ato e jela. Jo-Rumi 13:8 oting’o weche ma nyiso rieko ma wacho kama: “Kik  ubed gi gop ng’ato ang’ata, mak mana gop hera e kindu.”

Kaluwore gi wechegi duto, onego wabed motang’ ahinya sama wadwaro holo pesa. Inyiso rieko sama ipenjori kama: Be ochuno ni nyaka ihol pesa? Be idwaro holo pesa mondo iresgo ohandi kata tiji ma ipidhogo joodi? Koso samoro ich lach moro ema omaki ma miyo igombo dak e ngima ma malo moloyo yuto mari? Kinde mang’eny, ber mondo gik ma in-go oromi moloyo ketori e gope mang’eny.

En adier ni, nitie kinde moko ma nyalo chuno ni wahol, kaka sama gimoro otimore apoya, kendo onge gimoro amora ma wanyalo timo mopogore gi holo. Kata kamano, ka ng’ato ong’ado ni oholo pesa, onego onyis ni en ng’ama ratiro kendo minyalo gen. Ere kaka inyalo timo kamano?

Mokwongo, kik ihol ng’ato gimoro kae to ok ichule nikech ng’atno nenore ni nigi pesa kata mwandu mang’eny. Ok onego wapar ni ka ng’ato nigi mwandu mathoth, to onego bed ni okonyowa gi pesa. Bende, kik wapar ni ka waholo ng’at man gi mwandu mathoth, to ok ochuno ni nyaka wachule. Kik ibed gi nyiego gi joma nenore ni nigi pesa mathoth.—Ngeche 28:22.

Omiyo, ne ni ichulo gowi moro amora ma in-go mapiyo kaka nyalore. Ka ng’ama iholono ok onyisi chieng’ monego ichulee, onego ichan chieng’ michulee kendo timo kamano ma ok ideko. Nyalo bedo maber ka undikore piny mondo kik achiedh nade owuogie bang’e e kindu. (Yeremia 32:9, 10) Ka nyalore, dhi ichul gowi iwuon mondo eka igo erokamano ne ng’at ma ne oholino. Timo kinda e chulo gowi kelo winjruok makare. E puonj mong’ere mar got, Yesu nowacho kama: “To ‘Ee’ maru mondo obed mana ee, to ‘Ooyo’ maru obed ooyo.” (Mathayo 5:37) E wi mago, kinde duto par weche ma ne Yesu owachogi: “Omiyo, gik moko duto ma udwaro ni ji otimnu, un bende utimnegi kamano.”—Mathayo 7:12.

Muma nyisowa gima nyalo konyowa e geng’o gombo mar holo pesa. Owacho niya: “Kuom adier, chiwruok chuth ne Nyasaye kod bedo joma gik ma wan-go romowa nigi ohala maduong’.” (1 Timotheo 6:6) E yo machielo, ka ng’ato gire orome, mano nyalo konye mondo kik onwang’ lit ma holo pesa kelo. Kata kamano, en adier ni, bedo ng’ama gire orome ok en gima yot ruok e piny ma ji manyo mor ma sano sano. Mani e kama “chiwruok chuth ne Nyasaye” konyoe. E yo mane?

Wakaw kuom ranyisi, Jokristo mokendore ma a e piny Asia. E kinde ma eka ne gikendore, ne gigombo mondo gin bende ginyiewie ot. Omiyo, ne ging’ado mar nyiewo ot ka gitiyo gi pesa ma ne gikano kod ma ne giholo e bengi koda kuom wedegi. Kata kamano, mapiyo nono, ne gichako winjo pek mar chulo gope mang’eny dwe ka dwe. Ne gichako tiyo ahinya, ka gitiyo gi thuolo momedore, kendo ne gionge kata gi thuolo ma ginyalo bedogo gi nyithindgi. Dichwono wacho kama: “Parruok, lit, kod fuwo nindo ne miyo awinjo kagima ating’o lwanda maduong’ e wiya. Ne awinjo ka athung’ ma ok anyal.”

Bang’e, ne giparo weche mondik e 1 Timotheo 6:6 kendo ne ging’ado ni gima onego gitim en uso odno. Ne okawogi higni ariyo mondo gitiek chulo gope ma ne gin-go. Ang’o ma joma okendorego nopuonjore kaluwore gi gima ne otimorenegi? Giwacho kama: “Neno gige ringruok e yo ma Nyasaye nenogigo, ritowa maber.”

Ji mang’eny ong’eyo ngero mar Swahili ma ae wakwongo wuoyoe. Kata kamano, pod ji dhi mana nyime gi holo pesa. Kaluwore gi puonj mag Muma ma wasenonogo, donge en gima nyiso rieko ka waparo matut kuom penjo ma wacho ni, Be onego ahol pesa?