Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

IULAI LWITABIJO LWABO | LEHABA

“Wātelelwe bu Moloke pa Mingilo”

“Wātelelwe bu Moloke pa Mingilo”

LEHABA utadila pa dididisha mweñeninya mikejima ya dyuba pa musansa ujokolokele Yediko. Kibumbo kya bulwi kya bashidika ba Isalela bebungile panja pa Yediko. Po bashilula kwenda monka mwanda wa kujokoloka kibundi, luvumbi lubakatuka kunyuma kwabo kadi lunwa lwa bimpungidi lubaivwanwa monka.

Yediko kyo kyādi kibundi kya ba Lehaba; wādi uyukile mashinda akyo, mobo, mansoko ne mamangajini atyikinya bantu. Wādi uyukile’nka ne bantu bakyo biyampe. Wāmwene mu bula bwa mafuku muswelo wēlundile’ko moyo wabo koku bene Isalela bendelela na kilongwa kyabo—kya kujokoloka kibundi difuku ne difuku. Inoko, lunwa lwa bimpungidi byabo pa kwivwanwa mu mashinda ne mu bipindi bikatampe bya Yediko, Lehaba kāivwenepo moyo ne kutyumukwa mutyima na mwāivwanine’byo bantu ba mu kyabo kibundi.

Lehaba wāmwene kitatyi kyāshilwile bashidika kwenda lubanga mu dino difuku dya busamba-bubidi. Wāmwene mu bukata mwa bashidika bene Isalela, bapidishitu bela bimpungidi koku baselele dikumbo dikola dyādi dyelekeja kwikala’po kwa Yehova Leza wabo. Tumonei’po bidi mu ñeni Lehaba utūdile kuboko pa monji utyila uyela pa dididisha dyandi, dine ditadidile panja pa nsakwa mikatampe ya Yediko. Uno monji wādi uvuluja Lehaba lukulupilo lwandi lwa amba aye ne kisaka kyandi bakapanda ku bonakani bwa kibundi. Lelo Lehaba wādi ndalandala? Na bubine Yehova kāmumwenepo uno muswelo; ino wāmumwene bu mwana-mukaji wa lwitabijo lwa kutendelwa. Tujokelei bidi ku ngalwilo ya mānga ya Lehaba ne kumona ñeni yotubwanya kuboila kwadi.

LEHABA WABWITWA

Lehaba wādi wabwitwa. Uno mwanda wādi usansa bashintuludi ba Bible ba pa kala bādi banena’mba wādi’tu na njibo ya kulubula beni. Inoko Bible i munene patōkelela, kadi pampikwa kufya mwanda nansha umo. (Yoshua 2:1; Bahebelu 11:31; Yakoba 2:25) Mobimwekela, mwingilo wa Lehaba wādi mwitabijibwe na bene Kenani. Inoko, nansha kibidiji kyandi byokyādi kitabijibwe, Yehova i mwitupe batwe bonso mutyima wa kuyuka kiyampe ne kibi. (Loma 2:14, 15) Lehaba wādi padi wivwana bumvu pa uno mwiendelejo wandi. Padi, pamo bwa bantu bavule badi na uno mwiendelejo dyalelo, wādi wimwene bu mupye mu dikinga, mukomenwe bya kulonga pa kukwatakanya kyandi kisaka.

Na bubine, Lehaba wādi usaka kwikala na būmi buyampe. Yabo ntanda yādi miyule bupolapola ne bintu bya munyanji, kimfwa busudya-malwa ne kulala na banyema. (Levi 18:3, 6, 21-24) Bino bibi byāvudile mu ntanda byādi bilongwa mu bipwilo. Matempelo ādi atonona bantu balonge busekese, ne kutōta baleza ba bademona pamo bwa Bala ne Moloka, kubadila’mo ne kwela bana bōmi bu kitapwa mu mudilo.

Yehova wādi umwene bilongwa byādi bilongwa mu Kenani. Na bubine, Yehova wānene pangala pa mwiendelejo mubi wa bene Kenani amba: “Ntanda mine i ya disubi; po pa mwanda o ntwadila bubi bwayo po idi, ino ntanda nayo keilase bene bayo.” (Levi 18:25) Lelo ‘kutwala bubi bwayo’ kwādi kulomba bika? Isalela yense wālailwe uno mulao wa Leza amba: “Yehova Leza obe ukapanga yoya mizo ku meso obe bityebitye.” (Kupituluka 7:22) Myaka tutwa na tutwa kumeso, Yehova wālaya kupa kisaka kya Abalahama ntanda, kadi “Leza, . . . kayūkile kubepa.”Tetusa 1:2; Ngalwilo 12:7.

Inoko, Yehova wānenene kadi amba bisumpi bimo bya bantu ba mu ntanda’ya byādi bya konakanibwa fututu. (Kupituluka 7:1, 2) Byadi “mutyibi mwine wa panopantanda” moloke, wādi uyukile bidi mu mutyima wa muntu ne muntu ne kuyuka muswelo wādi ulamete’mo bibi ne bintu bya munyanji. (Ngalwilo 18:25; 1 Bilongwa 28:9) Le Lehaba wādi umwene namani kushikata mu kino kibundi kibi? Tubwanya’tu kufwatakanya muswelo wāeivwene pa kwivwana myanda ya Isalela. Wāivwene amba Leza wa Isalela wāludikile bantu bandi—muzo wāmuninwe bupika—batambule bushindañani pa bibumbo bya Edipito, bashidika bakomo mu bulwi kujokoloka ntanda yonso mu kine kitatyi’kya. Kadi pano Isalela wādi witeakanya kulwa na Yediko! Ino, bantu ba mu kino kibundi bādi bendelela na kulonga bubi bwabo. Tubwanya kumona kine kitelela Bible banababo na Lehaba bene Kenani bu “boba bālongele bya kubulwa kikōkeji.”Bahebelu 11:31.

Lehaba kādipo pamo bwa bano bantu. Mu bula bwa myaka, wēmwenine myanda yaāivwene pa Isalela ne Yehova Leza wabo. Bine, uno Leza wādi mwishile na baleza ba bene Kenani! Uno Leza ye wālwidile bandi bantu pa kyaba kya kwibalekelela, wāzunzwile batōtyi bandi pa kyaba kya kwityepeja bulēme. Uno Leza wādi umwene bana-bakaji bu balēme, ke bu bintupo bya kupota mwanda wa kulala nabyo, kupoteja ne kupēlula mu butōtyi. Lehaba paāyukile amba Isalela utūdile kitūlo bukila bwa Yodano, witeakanya mwa kulwila, wāivwene bulanda pa byādi bya kufikila bantu ba mu kyabo kibundi. Le Yehova wādi umwene Lehaba ne kumona biyampe byādi mu mutyima wandi na mvubu?

Dyalelo, kudi bantu bavule badi pamo bwa Lehaba. Bemonanga bu bapye mu dikinga, bekele mu būmi bwibabudija bulēme ne nsangaji; balanga’mba kekudipo wibamwene ne kwibakwata na mvubu. Kimfwa kya Lehaba i kivulujo kisenga ku mutyima kilombola’mba, Leza witumwene batwe bonso. Nansha shi twityepelwa namani, “[kadipo] bine kulampe na batwe bonso.” (Bilongwa 17:27) Udi pabwipi, utengele kadi udi na mutyima wakupa boba bonso balombola lwitabijo mwadi lukulupilo. Le Lehaba wālongele uno muswelo?

WĀTAMBWILE BATUBEDIBEDI

Difuku dimo, kumeso kwa Isalela kujokoloka Yediko, beni babidi bāile ku njibo ya Lehaba. Bana-balume babidi bādi balanga’mba bantu kebakebamonepo, ino mu kino kibundi kikatampe, bantu bavule bādyumwine kukimba padi tubedibedi twa bene Isalela. Padi Lehaba wēbajingulwile bukidibukidi. Kebādipo bana-balume babajinji kufika ku yandi njibo, ino bano bana-balume badi’tu basaka kushikata—ke kulongapo nandi busekese.

Na bubine, bano bana-balume babidi i batubedibedi bātambile mu kitūlo kya Isalela. Bātuminwe na Yoshua mudyavita wabo kujingulula bukomo ne bukōkekōke bwa Yediko. Kino kyādi kibundi kibajinji kya Kenani kyātambilwe bulwi na Isalela kadi padi kyādi kitabukile bibundi byonso bukomo. Yoshua wādi usaka kuyuka’tu byādi bya kumufikila aye ne bandi bantu. Na bubine, batubedibedi bātongele abo bene kufikila ku njibo ya Lehaba. Mu bifuko byonso bya kibundi, ku njibo ya wabwitwa ko kwādi kubwanya kufikila beni pambulwa kumonwa na bantu. Padi batubedibedi nabo bādi bakulupile kusokola myanda ya kamweno kupityila ku mīsambo ya kubulwa kuta’ko mutyima yobādi babwanya kwivwana.

Bible unena’mba Lehaba ‘wātundaile mikendi na kizaji.’ (Yakoba 2:25) Wēbatwejeje mu njibo yandi, nansha shi wādi wibayukile ne kuyuka kine kyobāidile, wēbaleka bashikate. Padi wādi usaka kuyuka bivule padi Yehova Leza wabo.

Ino na mu kitulumukila, mikendi ya mulopwe wa Yediko yafika! Mwanda wāzambalala amba tubedibedi twa bene Isalela tubaiya ku njibo ya Lehaba. Le Lehaba wādi wa kulonga’po namani? Le kādipo wa kutūla būmi bwandi ne bwa kyandi kisaka mu kyaka shi wāfile bano beni babidi? Le bantu ba Yediko kebādipo ba kwibepaya abo bonso shi wākingile bano balwana? Pakwabo kadi, Lehaba kātuninyepo kujingulula bano bana-balume. Shi wādi uyukile’mba kala Yehova i Leza muyampe kupita’ko baleza bandi, le uno kewādipo mukenga wa kwikala ku mutamba wa Yehova?

Lehaba wādi na kitatyi kityetye kya kulanguluka, ino wādi na tunangu kadi wālongele bintu bukidibukidi. Wāfile tubedibedi mu mani a bukonge ādi manike pa musaka wa yandi njibo. Kupwa wālombola mikendi ya mulopwe amba: “Eyo, bantu baiya ko ndi, ino nanshi nkiyukilepo ko baile abo, mhm; kabidi kyaikala enka nenki pabwipi ne pa kitatyi kya kushita pa kibelo, kekapita’ka-i-kani, bantu’ba batamba; ino kwaendeleko bantu’ba nkiyukilekopo, mhm, mwibalondei bukidi nanshi musa kwibapeta.” (Yoshua 2:4, 5) Mona’po bidi mu ñeni Lehaba utala mu mapala a bantunguluji ba mulopwe. Le wādi wiipangula shi bakamwipangula’mba i bika bikutwa dityima?

Lehaba wāfile bengidi ba Leza mu mani a bukonge, ne kutūla būmi bwandi mu kyaka

Budyumuku bwandi bwāendekele! Bantu ba mulopwe bāendele lubilo mu dishinda dyenda ku byabu bya munonga wa Yodano. (Yoshua 2:7) Lehaba kābudilwepo kutūkija mutyima. Pa kwingidija buno bunwa bupēla, wālubije bano bana-balume bantapani kebādipo na lupusa lwa kuyuka bubinebine, kadi wāpandije bengidi ba Yehova bampikwa mambo.

Lehaba wājokele lubilo pangala pa njibo yandi ne kulombola batubedibedi babidi byaalonga. Webasokwela ne mwanda wa mvubu amba: Mityima ya babo bantu ke mifwe ne amba batyinanga balwana nabo. Kino kipindi kya myanda miyampe kyāsangeje batubedibedi. Bano bene Kenani babi bāshilula kwivwana moyo pa bukomo bwa Yehova Leza wa Isalela! Kupwa Lehaba witusokwela’nka ne kintu kya mvubu mikatampe. Wānene amba: “Yehova Leza [i Leza] wa momwa mūlu mwine ne wa panopantanda pene muno munshi.” (Yoshua 2:11) Myanda yaāivwene padi Yehova yāmufundije bivule amba: Wādi ufwaninwe kukulupila mudi Leza wa Isalela. Wāitabije mudi Yehova.

Lehaba wādi witabije’mba Yehova ukapa bantu bandi bushindañani. O mwanda wālombele kufwilwa lusa, wesāshila bamupandije aye ne kisaka kyandi. Batubedibedi bāitabija, ne kunena Lehaba’mba ukafya yabo myanda ne kukuta monji utyila pa dididisha uyela pa nsakwa ya kibundi, mwanda wa bashidika bamupandije aye ne kisaka kyandi.Yoshua 2:12-14, 18.

Tubwanya kwifundila bubinebine bwa kamweno ku lwitabijo lwa Lehaba. Monka munenena Bible, “lwitabijo lulondanga byobya bivwanwa.” (Loma 10:17) Wāivwene myanda milumbuluke itala pa bukomo ne boloke bwa Yehova Leza, o mwanda wāitabije ne kukulupila mwadi. Dyalelo, tupebwanga buyuki buvule butala padi Yehova. Le tukakimba kumuyuka ne kumwitabija kukwatañana na byobya byotwifunda mu Bible Kinenwa kyandi?

MPAKALA MIKOMOKOMO IBAPONE

Pa kupwa kulonda madingi a Lehaba, batubedibedi bātūkīle pa nsakwa kupityila ku monji wādi uyela pa dididisha dyandi ne kwenda lubilo mu ngulu. Ku ino ngulu kwādi mita mivule ne mapema kungala kwa Yediko, mwine mwādi mwa kufyama batubedibedi kufika ne byobadi babwanya kujokela ku kitūlo kya bene Isalela na myanda miyampe yēbalombwele Lehaba.

Lehaba wāitabije mudi Leza wa bene Isalela

Mwenda mafuku, bantu ba Yediko bakwatwa moyo pobāivwene amba Yehova wajike Munonga wa Yodano mu kingelengele, ne kupityija bene Isalela pa nshi myumu. (Yoshua 3:14-17) Inoko, ino myanda yāpele’tu Lehaba bukamoni bukwabo bulombola’mba wādi na bubinga bwa kukulupidila mudi Yehova.

Penepa Isalela walonga mafuku mavule wenda ujokoloka Yediko—mafuku asamba, benda difuku ne difuku. Ebiya difuku dya busamba-bubidi dyabwana, kadi dishile na mafuku makwabo. Monka mokilombwedilwe ku ngalwilo kwa kino kishinte, bāshilwile kwenda pa kupwa kupona kwa dyuba, bashidika pa kupwa kujokoloka kibundi, bādi benda’nka kwenda, benda bajokoloka Yediko misunsa ne misunsa. (Yoshua 6:15) Le bene Isalela bālongele bika?

Mfulo mfulō, ku mfulo kwa lwendo lwa busamba-bubidi lwa mu difuku dya busamba-bubidi, bashidika bāimana. Baleka kwila bimpungidi. Ke talala nyā. Bantu ba mu kibundi bashilula kuzumbazumba. Penepa Yoshua pa kuleta kiyukeno, bashidika ba Isalela batūlula mawi abo musunsa mubajinji, ne kutūta kyungwe kikatampe. Lelo balami badi pangala pa nsakwa ya Yediko bālangile’mba kino kyungwe kilombola bulwi bumo bwa pa bula? Shi i amo, kebāijijepo mu kulanga namino. Nsakwa mipuñame yashilula kutetema kunshi. Yatenkana, yaladika mitanta, kupwa yapona—ne mushindo kakangabanga! Ino luvumbi pa kupwa kukatuka, kipindi kimo kya nsakwa kyashala kīmene. Njibo ya Lehaba yādi’nka īmene, pa mwanda wa lwitabijo lwa uno mwana-mukaji. Fwatakanya’po bidi mwāeivwanine kitatyi kyaāmwene muswelo wāmukingile Yehova! * Kisaka kyandi kyāpanda!Yoshua 6:10, 16, 20, 21.

Bantu ba Yehova nabo bālēmekele Lehaba pangala pa lwitabijo lwandi. Kitatyi kyobāmwene njibo yandi ishele bwimwa pa kupwa kwa nsakwa kupona, bāyuka’mba Yehova udi na uno mwana-mukaji. Aye ne kyandi kisaka bapanda ku bonakani bwāfikīle kino kibundi kya bubi. Divita pa kupwa, banena Lehaba ashikate kubwipi na kitūlo kya bene Isalela. Mu kine kitatyi’kya, Lehaba wabadilwa mu bene Yuda. Wāsongwa na Salamona. Wabo mwana Boaza, wātama bu muntu wa lwitabijo lwa kutendelwa. Wāsonga Luta mwine Moabu. * (Luta 4:13, 22) Mulopwe Davida ne mwenda mafuku Meshiasa aye mwine, Yesu Kidishitu, bātambile ku kino kisaka kya lwitabijo lwa kutendelwa.Yoshua 6:22-25; Mateo 1:5, 6, 16.

Mānga ya Lehaba ilombola’mba batwe bonso tudi na mvubu kumeso a Yehova. Witumwene batwe bonso, uyukile bidi mu mityima yetu, kadi usangalanga kitatyi kyaetumona twikele na lwitabijo na lwādi na Lehaba. Lwitabijo lwandi lwāmutonwene alonge kintu. Monka munenena Bible, “wātelelwe bu moloke pa mingilo.” (Yakoba 2:25) Bine, i biyampe twiule lwitabijo lwandi!

^ mus. 27 Kya nsangaji i kino, Yehova wālongēle monka mwāitabijije batubedibedi babidi binenwa bya Lehaba.

^ mus. 28 Shi usaka kuyuka myanda mivule itala Luta ne Boaza, Tala bishinte binena’mba, “Iulai Lwitabijo Lwabo” bidi mu Kiteba kya Mulami kya Falanse kya 1 Kweji 7 ne kya 1 Kweji 10, 2012.