Tapelo ya Mulena ili yeo Jesu naalutile balateleli bahae ki yeñwi ya litapelo zapili zebaitutanga batu. Tapelo ye ifumaneha mwa kalulo ya Bibele yezibahala hahulu kuli ki Testamente Yenca. Tapelo yeo ikala ka manzwi ali: “Ndataa luna ya kwa mahalimu, libizo lahao likeniswe [kamba likutekiwe].” (Mateu 6:9) Niteñi, libizo la Mulimu lelitolokilwe mwa Silozi kuli Jehova mi mwa lipuo zeñwi litolokilwe kuli “Yahweh,” halifumanehi hahulu mwa Testamente Yenca mwa litoloko zeñata. Nihakulicwalo, mwa litoloko zeo kunani mabizo a milimu ya buhata yecwale ka Zeusi, Hermesi, ni Artemisi. Kacwalo kana hakuswaneli kuli kufumanehe libizo la Mulimu wa niti, yena musimululi wa Bibele?—Likezo 14:12; 19:35; 2 Timotea 3:16.

 Batoloki ba Bibele ya Sikuwa bo Lancelot Shadwell ni Frederick Parker nebalumela kuli libizo la Mulimu liswanela kukutiswa mwa Testamente Yenca. Ki kabakalañi haluitusisa linzwi la “kukutiswa”? Ki kabakala kuli nebalumela kuli libizo la Mulimu nelifumaneha mwa miputo ya kwa makalelo kono nelizwisizwe hasamulaho. Ki kabakalañi hane balumezi cwalo?

 Shadwell ni Parker nebaziba kuli libizo la Mulimu nelifumaneha hañata-ñata mwa miputo yezibahala kuli Testamente Yakale, ili yeo buñata bwayona neiñozwi mwa Siheberu. Kacwalo nebasa utwisisa libaka libizo la Mulimu hane lisafumanehi mwa miputo yene banani yona ya Testamente Yenca. a Hape, Shadwell naalemuhile kuli mwa miputo ya Testamente Yenca hane kuitusisizwe lipulelo zezwa mwa Testamente Yakale, zecwale ka “lingeloi la Jehova,” bakopisi ba Testamente Yenca ya Sigerike nebayolisize libizo la Mulimu ka manzwi acwale ka Kyʹri·os, ili yetalusa “Mulena.”—2 Malena 1:3, 15; Likezo 12:23.

 Nihaiba pili Shadwell ni Parker basika hatisa kale litoloko zabona za Sikuwa, batoloki babañwi nese bakutisize libizo la Mulimu mwa litoloko zabona za Sikuwa za Testamente Yenca, kono neli mwa libaka lisikai feela. b Pili silimo sa 1863 sisika fita kale, ili fo Parker naahatiselize Toloko ya Linzwi ka Linzwi ya Testamente Yenca, hakuna mutoloki wa Sikuwa yanaakutisize libizo la Mulimu mwa libaka zeñata hahulu mwa litoloko zene hatisizwe za Testamente Yenca. Lancelot Shadwell ni Frederick Parker neli bomañi?

 Lancelot Shadwell (1808-1861) naali caziba wa mulao ni mwanaa Sir Lancelot Shadwell, yanaali mubakweli wa muatuli yomutuna wa mwa England. Lancelot Shadwell naaswalisana ni Keleke ya England. Nihaike kuli naalumela mwa tuto ya Silaalu, naabonisize kuli naakuteka libizo la Mulimu, ka kulitalusa kuli ki “libizo lelinde la JEHOVA.” Mwa toloko yahae ya, Litaba za Evangeli za Mateu, ni za Mareka, naaitusisize libizo la “Jehova” ha 28 mwa libuka zeo ni ha 465 mwa litaba zeñwi zezamaelela ni libuka zeo.

 Shadwell mwendi naaitutile ka za libizo la Mulimu ka kulibona mwa miputo ya Testamente Yakale yene iñozwi mwa Siheberu sa kwa makalelo. Naabulezi kuli batu bane bayolisize libizo la Mulimu ka linzwi la Kyʹri·os mwa toloko ya Testamente Yakale ya Sigerike “neli batoloki bane basasepahali.”

 Mwa toloko yahae, Shadwell naaitusisize libizo la “Jehova” lwapili kwa Mateu 1:20. Litaba zanaañozi ka za timana ye lili: “Linzwi la [Kyʹri·os] mwa timana ye, ni mwa litimana zeñwi zeñata zefumaneha mwa Testamente Yenca liyemela libizo la JEHOVA, lona libizo leliswanela la Mulimu: mi ki kwa butokwa kukutisa libizo le mwa litoloko za Sikuwa.” Hape naabulezi kuli: “Lutokwa kueza cwalo kuli lukuteke Mulimu. Uizibahalize ka libizo la JEHOVA: mi lukaeza hande kuitusisa lona haluambola ka zahae.” Kihona abulela kuli: “Mwa Bibele ya [King James], libizo la JEHOVA halifumanehi mwa libaka zeñata . . . Mwa sibaka sa libizo leliswanela la Mulimu kuitusisizwe linzwi la Mulena.” Shadwell naabulezi kuli: “Lilumbatina la Mulena . . . haliswaneli” kuitusiswa mwa sibaka sa libizo la Mulimu, mi naaekelize kubulela kuli nihaiba yena naabizwa “Mulena” mwa sibaka sanaapila ku sona kamba mwa naha yahabo yena.

 Shadwell naahatisize toloko yahae ya buka ya Mateu mwa silimo sa 1859 ni toloko ya libuka zekopanyizwe za Mateu ni Mareka mwa silimo sa 1861. Kono musebezi wahae wayema. Naashwile la 11 January, 1861, inze anani lilimo ze 52. Nihakulicwalo, buikatazo bwanaaezize nesi bwa mbango.

 Muuna wa lipisinisi yanaafumile hahulu wa kwa London wa libizo la Frederick Parker (1804-1888) naautwile ka za toloko ya Shadwell ya buka ya Mateu. Parker naakalile kutoloka Testamente Yenca hanaanani lilimo ze 20. Ka kushutana ni Shadwell, Parker naasalumeli mwa tuto ya Silaalu. Naañozi kuli: “[Haike] Keleke kaufela ya mwanaa [Mulimu] yalatwa . . . itabele niti . . . ni kulapela Jehova yena Yamaata Kaufela.” Parker hape naikutwile kuli miputo ya Testamente Yenca yeitusisize linzwi la Kyʹri·os kuama ku Mulena Mulimu ni ku Mulena Jesu neitahisize kuli kube taata kuziba shutano mwahalaa Mulimu ni Jesu. Kacwalo naatabile hahulu hanaaboni kuli Shadwell naaitusisize libizo la “Jehova” mwa libaka zeñwi mone kuinzi linzwi la Kyʹri·os .

 Parker naautwisisize cwañi litaba zeo? Naaitutile Sigerike mi naañozi matrakiti ni libuka zeñata ka za milao ya puo ya Sigerike. Hape naakalile kuswalisana ni sikwata sa Anglo-Biblical Institute, ili sene sisusueza batu kueza lipatisiso mwa miputo ya Bibele ka mulelo wa kuhatisa Libibele za Sikuwa zetolokilwe ka kunepahala. Mwa silimo sa 1842, Parker naakalile kuhatisa toloko yahae yapili ya Testamente Yenca mwa likalulo zeñata. c

 Ka lilimo zeñata Parker naañozi ka za lipuzo zecwale ka: “Ki mwa miinelo mañi mo linzwi la Kyʹri·os liswanela kuitusisezwa kuama ku Mulena Jesu, mi ki mwa miinelo mañi moliswanela kuitusisezwa kuama ku Mulena Mulimu?” “Ki kabakalañi linzwi la Kyʹri·os hañata hane liitusisizwe sina libizo isiñi sina lilumbatina?”

 Parker hanaaboni toloko ya Shadwell ya buka ya Mateu yenehatisizwe mwa silimo sa 1859 ni litaba zanaañozi Shadwell ka za linzwi la Kyʹri·os, naakozwi kuli mwa miinelo yemiñwi linzwi la Kyʹri·os “liswanela kutolokiwanga kuli Jehova.” Kacwalo naabolosozi toloko yahae kaufela ya Testamente Yenca kuli abeye libizo la Jehova mwa libaka kaufela mone liswanela kuba ka kuya ka muñolelo ni milao ya puo ya Sigerike. Kona libaka mwa volyumu 1 ya Toloko ya Testamente Yenca yanaañozi Parker mwa silimo sa 1863 kufumaneha libizo la Mulimu ha 187. Kubonahala kuli ye ki yona toloko ya pili ya sikuwa mone kufumaneha libizo la Mulimu mwa Mañolo A Sigerike A Sikreste kaufela. d

 Mwa silimo sa 1864, Parker hape azwisa Bibele yebizwa A Collation of an English Version of the New Testament . . . With the Authorized English. Libaka lene litahisize kuli akopanye litoloko za Testamente Yenca kuli libe volyumu iliñwi neli kuli abonise mone ishutanela toloko yahae ni litoloko zeñwi. e

 Kuli abonise butokwa bwa kukutiseza libizo la Mulimu mwa libaka mone lifumaneha, Parker aama kwa litimana zeñata za mwa Bibele ya Authorized Version, kukopanyeleza cwalo ni liñolo la Maroma 10:13, lelili: “Kakuli mutu ni mutu ya biza Libizo la Mulena u ka piliswa.” Parker abuza kuli: “Kana kunani mutu yanahana kuli litimana ze za mwa Bibele ya Authorized English Version neliama ku Jehova, isiñi ku Mwanaa hae Jesu Kreste Mulenaa luna?”

 Parker naaitusisize masheleñi amañata hahulu kwa kuhatisa ni kuzibahaza matrakiti ahae, mapepa, ni litaba zeñwi zanaañozi. Mane mwa silimo silisiñwi feela naaitusisize masheleñi alikana ni $132,000. Hape aluma likopi zahae kwa balikani bahae ni babahulu ba bulapeli kuli bayo linyakisisa.

 Litaba zanaañozi Parker ni litoloko zahae za Testamente Yenca, ili zeneesika hatiswa hahulu, nelisaangiwi kuba za butokwa ki licaziba babañwi. Ka kueza cwalo, licaziba ba nebasika itebuha buikatazo bwanaaezize Parker hamohocwalo ni bwanaaezize Shadwell ni batu babañwi kuli bakutiseze libizo la Mulimu mwa Testamente Yenca ya Sikuwa.

 Hape mwakona kubuha vidio ya mizuzu ye 10 yeli: Kupotela Miziyamu ya Kwa Warwick: “Bibele ni Libizo la Mulimu.”