Ku sa sepahala mwa muuso ku talusizwe sina mukwa wa ku itusisa maswe maata a filwe mutu, ka mulelo wa ku ipumanela lika kwa mukunda. Ku itusisa maswe maata ka nzila ye cwalo se ku bile teñi ka nako ye telele. Ka mutala, mwa Bibele ku na ni mulao o hanisa ku leka kweta mwa litaba za buatuli, ili nto ye bonisa kuli mukwa wo ne se u kalile kale ku ba teñi lilimo ze fitelela 3,500 kwamulaho ko. (Exoda 23:8) Niteñi, ku sa sepahala ku ama ze ñata kwandaa ku amuhela likweta. Baeteleli ba sicaba fokuñwi ba uzwanga lika, ku ipumanela lika mwa misebezi ye sa ba ami, kamba mane ku uzwa masheleñi a muuso batu inze ba iponela. Hape ba kana ba itusisa maata a bona kwa ku shemuba balikani ba bona ni bana bahabo bona ka nzila ye si ka luka.

Nihaike kuli ku sa sepahala kwa kona ku fumaneha mwa kopano ifi kamba ifi ya batu, ku bonahala kuli mwa muuso ki mona mo ku na ni hahulu ku sa sepahala. Buka ye ñwi (Global Corruption Barometer) ya mwa 2013, ye hatisizwe ki ba Transparency International, ne i bihile kuli batu mwa lifasi kaufela ba lemuhile kuli likopano ze 5 mo ku na ni hahulu ku sa sepahala ki likopano za bupolitiki, likolo la mapokola, baeteleli ba sicaba, bayemeli ba mwa ndu ya milao, ni baatuli ba mwa likuta. Ha mu nyakisise lipiho ze ñwi ze bulela ka za butaata bo.

• MWA AFRICA: Ka silimo sa 2013, baeteleli ba sicaba ba 22,000 mwa naha ya South Africa, ne ba filwe mulatu bakeñisa ku sa sepahala.

• MWA SOUTH AMERICA: Ka silimo sa 2012, batu ba 25 ne ba tamilwe mwa naha ya Brazil bakeñisa ku itusisa masheleñi a sicaba ka nako ya liketisa. Mwahalaa batu ba ne ba tamilwe bao, ne ku na ni ya naa banga mueteleli wa masole, ili situlo se situna hahulu mwa naha se si fitiwa feela ki sa prezidenti.

• MWA ASIA: Kwa Seoul, mwa naha ya South Korea, batu ba 502 ne ba shwezi mwa muyaho wa sintolo se situna, o ne u wile ka silimo sa 1995. Babatisisi ne ba fumani kuli bayemeli ba sicaba mwa tolopo yeo, ne ba lekilwe kweta kuli ba lumeleze bayahi ku itusisa konkili ye si ka tiya, ili ku loba mulao o ama silelezo ya batu.

• MWA EUROPE: Mubusisi wa kwa Europe ya bizwa Cecilia Malmström, ili ya etelela likolo le li bona za lika ze ezahala mwa naha naa bulezi kuli: “Butaata bwa ku sa sepahala mwa Europe bu ekezehile hahulu ka nzila ye komokisa.” Naa zwezipili ku talusa kuli: “Ku bonahala kuli ba muuso ha ba ezi buikatazo bwa ku felisa luli butaata bo.”

Butaata bwa ku sa sepahala mwa muuso ki bo butuna hahulu. Susan Rose-Ackerman, caziba wa litaba ze lwanisa ku sa sepahala naa ñozi kuli, ku felisa butaata bo “ku ka tokwa kuli pili ba muuso ba eze licinceho ze tuna za mo ba ezeza lika.” Nihaike kuli butaata bo bu bonahala kuli ha bu na ku feliswa, Bibele i bulela kuli ku eza licinceho ze tuna kwa konahala mi ku ka ezahala luli.