Mwa ku Fumanela Tabo Mwa Lubasi

Ku Uta Hande Bana

Bo George * ba li: “Manzibwana ni manzibwana ne ku ezahalanga nto ye swana. Michael, mwana ka wa mushimani wa lilimo zee ne, na siyanga libapaliso za hae nyambwanyaleka mwa ndu. Ne ni likanga ku mu nopakisa libapaliso za hae pili ni si ka mu lobaza kale. Kono Michael na bokololanga ni ku eza mahañi. Ka linako ze ñwi ne ni nyemanga kuli mane ne ni mu hanyaukelanga ili nto ye ne tahisanga feela kuli bubeli bwa luna lu nyeme hahulu. Ne ni batanga kuli nako ya ku lobala i bange nako ye tabisa. Kacwalo se ni itulela ku mu bulelelanga kuli a beyange hande libapaliso za hae mi se ni kala ku ezanga musebezi wo na muñi.”

Bo Emily ba li: “Butata ne bu kalile muta Jenny, mwana ka wa musizana wa lilimo ze 13 na palelwa ku utwisisa ze ne ba bata bo muluti ba hae kuli a eze ze ama musebezi wa kwa sikolo. Jenny ha na kutile ku zwa kwa sikolo, a lila hola mukatumbi. Ne ni mu susuelize kuli a kupe tuso kwa sikolo, kono Jenny a ñañelela kuli bo muluti ba hae ne ba si na sishemo, kacwalo na sa koni ku ambola ni bona. Kabakala bunyemi ne ni ikutwile kuli ne ni swanela ku ya kwa sikolo seo kuli ni yo halifela muluti yo. Ne ni ikutwa kuli ha ku na mutu ya naa na ni tukelo ya ku filikanya mwana ka!”

KANA ni mina ka linako ze ñwi mwa ikutwanga inge bo George ni bo Emily? Ka ku swana ni bo George ni bo Emily, ki nto ye taata kwa bashemi ba bañata ku tuhelela mwanaa bona inzaa li mwa butata kamba inze a si na tabo. Kwa swanela bashemi ha ba likanga ku sileleza bana ba bona. Nihakulicwalo, miinelo ye talusizwe fahalimu ne i file bashemi bao kolo ya ku luta bana ba bona tuto ya butokwa ya ku hula ni ngana. Niti kikuli za kona ku ituta mwanana wa lilimo zee ne ni za kona ku ituta ya na ni lilimo ze 13 ha li na ku swana.

Kono niti kikuli ha mu na ku konanga nako kaufela ku sileleza mwanaa mina kwa matata a mwa bupilo a kopana ni ona. Nako ha i nze i ya, mwana u ka tokolomoha ndatahe ni mahe ni ku “lwala mulwalo wa hae.” (Magalata 6:5; Genese 2:24) Kuli bashemi ba kone ku tusa bana ba bona ku ziba mwa ku ipiliseza, ba swanela ku ba luta ku sa ba ni buitati, ku ba ni lilato, ni ku ba batu ba ba ka itingwa ha se ba hulile. Wo haki musebezi o bunolo!

 Bashemi ba kona ku likanyisa mutala o munde wa Jesu ni mwa na sebelisanezi ni balutiwa ba hae ni linzila za na itusisa kwa ku ba luta. Jesu na si na bana. Kono mulelo wa hae wa ku keta ni ku luta balutiwa ba hae ne li ku ba tiisa kuli ba zwelepili ku eza musebezi, yena niha na ka ba siyo. (Mateu 28:19, 20) Za na petile Jesu za swana ni za lela ku peta mushemi ni mushemi mwa ku hulisa hande bana. Ha mu nyakisise likalulo ze talu feela kwa mutala wo Jesu na tomezi bashemi.

‘Mu Tomele Mwanaa Mina Mutala’ Ha na li fakaufi ni ku shwa, Jesu na bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Ni mi ezelize mutala, kuli mu eze mo ni mi ezelize.” (Joani 13:15) Kamukwaoswana, bashemi ba tokwa ku talusa ni ku bonisa bana ba bona ka likezo se ku talusa ku ba mutu ya itingwa.

Mu ipuze kuli: ‘Kana hañata na ambolanga hande ka za ku peta buikalabelo bwa ka? Kana na ambolanga ka za tabo ye ni fumananga ka ku sebeleza ba bañwi ka taata? Kamba kana na tongokanga nako ni nako ni ku ipapanya ku ba ba bonahala kuli ba pila hande?’

Ki niti kuli ha ku na mutu ya petehile. Kaufela luna lwa ikutwanga ku imelwa ka linako ze ñwi. Kono mutala wa mina mwendi ki yona nzila ye nde ka ku fitisisa ye mu kona ku tusa ka yona bana ba mina ku bona butokwa bwa ku ba ni mikwa ye minde.

MU LIKE MUEZEZO WO: Haiba kwa konahala, mu yange ni mwanaa mina kwa mubeleko ka linako ze ñwi ni ku yo mu bonisa musebezi o mu eza ili o mi konisa ku babalela lubasi lwa mina. Mina ni mwanaa mina mwa kona ku yo tusa mutu ya tokwa tuso. Hamulaho, mu buhisane bunde bo mu fumani ka ku eza musebezi wo.—Likezo 20:35.

Mu si ke Mwa Libelela ze Tuna Hahulu Jesu na ziba kuli ne ku ka nga nako kuli balutiwa ba hae ba kalise ku peta buikalabelo ni ku eza misebezi ya na ba file. Nako ye ñwi Jesu na bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Ni sa na ni ze ñata za ku mi bulelela; kono ha mu koni ku li utwisisa cwale.” (Joani 16:12) Jesu na si ka matukela feela ku kupa balutiwa ba hae kuli ba eze musebezi ba nosi. Kono, na tandile nako ye ñata ni bona inze a ba luta lika ze ñata. Jesu na lumile balutiwa ba hae ha na boni kuli cwale ne se ba kona ku eza musebezi ba nosi.

Ka ku swana, haki nto ye swanela kuli bashemi ba taluseze bana ba bona kuli ba pete buikalabelo bo bu tokwa ku eziwa ki ba bahulu. Nihakulicwalo, banana ha ba nze ba hula, bashemi ba swanela ku keta mufuta wa misebezi ye swanela bana ba bona. Ka mutala, bashemi ba tokwa ku luta bana ba bona ku ba ni bukeni bwa kwa mubili, ku kenisanga mizuzu ya bona, ku buluka nako, ni ku itusisanga hande masheleñi. Mwanana ha kalisa sikolo, bashemi ba swanela ku bona teñi kuli mwanana yo u nga musebezi wa fiwa kwa sikolo ku ba wa butokwa ni kuli u swanela ku u tokomela.

Kwandaa ku fa feela mwanaa bona musebezi, bashemi ba tokwa ku eza ze ñata. Hape ba swanela ku tusa mwana kuli a kondise. Bo George, ba ba li bashemi ba ba talusizwe kwa makalelo, ne ba lemuhile kuli libaka le liñwi le ne li tahisanga kuli Michael a filikane hahulu ha na bulelelwanga kuli a beyange hande libapaliso za hae ne li la kuli musebezi wo, ne u bonahalanga hahulu taata. Bo George ba li: “Mwa sibaka sa ku mu hanyaukelanga feela, ne ni likanga ku luta Michael nzila ya ku nopa-nopanga ka yona libapaliso za hae.”

Ki nzila ifi luli ye ne ba itusisanga? Bo George ba li: “Pili, ne ni tomile nako ya ku bulukanga hande libapaliso manzibwana ni manzibwana. Ku zwa fo, ne ni tusanga Michael ku lukisa kalulo i liñwi ya muzuzu kona lu ya ku ye tatama. Ne ni ezisize musebezi wo ku ba o tabisa, mane ne lu sebezanga inge ba ba kanganisana kuli lu bone ya ka feza ka pili. Hamulaho wa nakonyana, muezezo wo wa ku lukisanga hande lika lu si ka lobala kale wa ba mukwa wa luna. Ne ni sepisize Michael kuli ha na ka fezanga kapili musebezi ne ni ka mu balelanga likande le liñwi hape ka nako ya ku lobala. Kono haiba na si ke a feza ku eza musebezi mwa nako ye tomilwe, nako ya ku mu balela likande ne i ka ba ye kuswani.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu nyakisise musebezi wa kona ku eza yo muñwi ni yo muñwi wa bana ba mina ilikuli lika li kone ku zamaya hande mwa lubasi lwa mina. Mu ipuze kuli, ‘Kana ku na ni lika ze ñwi ze ni sa  ezezanga bana ba ka ili ze ba kona ku ikezeza?’ Haiba ku cwalo mu sebezange ni bana ba mina ku fitela mu lemuha kuli ba kona ku zwelapili ba nosi. Mu ba taluseze ka ku utwahala kuli ku na ni ze nde kamba ze maswe ze ka zwa mwa musebezi o ba filwe ku likana ni mo ba ka sebeleza. Mi cwale haiba ba eza hande mu ba fe mupuzo mi haiba ba sa ezi hande mu si ke mwa ba fa.

Mu ba fe Taelo ye Tokwahala Sina muluti yo munde kaufela, Jesu na ziba kuli nzila ye nde ka ku fitisisa ya ku ituta ka yona ki ka ku eza za lutiwa mutu. Ka mutala, Jesu ha na lemuhile kuli ne se li nako cwale ya kuli balutiwa ba hae ba eze musebezi, naa ba lumile “ka bubeli, ka bubeli, kuli ba mu zamaye kwapili mwa minzi kaufela, ni mwa mabaka mwa naa ka ya ni yena.” (Luka 10:1) Nihakulicwalo, na si ka ba luma feela ku si na ku ba fa litaelo. Pili a si ka ba luma kale, na ba file litaelo ze ne tokwahala luli. (Luka 10:2-12) Balutiwa ha ne ba kutile ni ku to talusa ze nde ze ne ba fumani mwa musebezi wa bona, Jesu a ba babaza ni ku ba susueza. (Luka 10:17-24) Jesu na bonisize kuli na ba sepile ni ku ba katelwa bakeñisa buikoneli bwa bona.

Bana ba mina ha ba kopananga ni lika ze taata, mu ezanga cwañi? Kana mu batanga ku sileleza bana ba mina kwa lika ze ba saba, inge cwalo lika ze kona ku ba tahiseza maswabi kamba ku ba palelwisa ku peta nto ye ñwi? Mwendi mu ka ikutwa kuli mu swanela ku “tusa” mwanaa mina ku tatulula butata kamba ku itumelela kuli mina mu talimane ni bona.

Kono mu nahanisise taba ye: Nako kaufela ha mu bata ku tusa ni ku sileleza bana ba mina mwa muinelo o muñwi, ki tuto mañi ye mu ba luta? Kana mu ba bonisa kuli mu ba sepile ni ku kolwa kuli ba kona ku eza lika ka ili bona? Kamba kana mu ba bonisa kuli mu sa ba nga kuli ki banana ba ba sa koni ku ikezeza lika ili ba ba swanela feela ku itinga ku mina ku ba ezeza lika kaufela?

Ka mutala, bo Emily ba ba talusizwe kwa makalelo ne ba ezizeñi ka za butata bwa mwanaa bona? Mwa sibaka sa ku icocomeza mwa taba ya mwanaa bona, ba tuhelela Jenny ku yo ambolisana ni bo muluti ba hae. Bo Emily ni mwanaa bona Jenny ba ñola hamoho lipuzo za na ka shimba Jenny kwa sikolo. Mi ba ambolisana ka za nako yeo Jenny na ka atumela bo muluti ba hae. Mane ba itukiseza mwa na ka yo ambolela ni bo muluti ba hae. Bo Emily ba li: “Jenny na bile ni bundume bwa ku atumela bo muluti ba hae mi bo muluti ba hae ba mu babaza kabakala ku eza cwalo. Za na ezize Jenny ne li mu tabisize mi ni na ne ni ikutwile tabo.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu ñole butata bwa talimana ni bona mwanaa mina. Ku zwa fo, mu ñole ze mu kona ku eza kuli mu tuse mwanaa mina ku tatulula butata bo yena a nosi. Mu itukiseze ni mwanaa mina linzila ze swanela ze ka mu tusa ku tiyela butata bo. Mu bonise mwanaa mina kuli wa kona ku tatulula butata ka ili yena.

Haiba mu lika ku silelezanga bana ba mina kwa matata, ku eza cwalo mwendi ku ka ba palelwisa ku tiyela matata a mwa bupilo. Kono mu tuse bana ba mina kuli ba hule ni moya wa ku amuhelanga buikalabelo. Ha mu eza cwalo mu ka fa bana ba mina mpo ye ñwi kwa limpo za butokwa ka ku fitisisa.

[Litaluso za kwatasi]

MU IPUZE KULI . . .

▪ Kana na libelelanga bana ba ka ku eza ze ba kona?

▪ Kana na bulelelanga bana ba ka ni ku ba bonisa ka likezo ze ba swanela ku eza kuli ba kondise?

▪ Ki lili fo ne ni susuelize kamba ku babaza mwana ka?