Herodotus naakalile kuñola litaba zenetahisize kuli kube ni lindwa zenelwanilwe ki Magerike mi sihulu ni lika zenetahisize kuli Maperesia batasezwe kuzwa ka silimo sa 490 kuisa ka silimo sa 480 B.C.E., mi kutasezwa kwa Maperesisia ko, nekuezahalile Herodotus inze asali mwanana. Kwanda litaba zanaañozi zeo, naaekelize kuñola litaba zeñwi zanaabatisisize ka za linaha zenetaselizwe ki Maperesia.

Herodotus neli muñoli yomunde. Nañolanga hande litaba zahae, mi naaekezanga teñi litaba zeñwi zanaabona kuli ki za butokwa hahulu ilikuli zanaañola liutwahale hande. Litaba zanaañozi Herodotus neli zeipitezi kakuli naasa likopisangi mwa libuka za muuso zene liteñi, mi naañozi hande litaba za hae ili mukwa one usaipona-ponelwi feela mwa linako zahae.

Ka nako yeo, batu babañata, nebasa tabelangi kuñola litaba za kwaikale, konji habaitundumuna ka misebezi yemituna ya kuñola litaba zeñwi fa maswaniso akubupa. Kuli añole litaba zeñwi, Herodotus naaitinganga fa litaba zanaaiponezi yena muñi, lizo za batu bakwaikale, ni litaba zene babulelanga batu babañwi. Herodotus naapotelanga libaka zeñata kuli afumane litaba zakuñola. Naahulezi mwa naha ya Halicarnassus (yefumaneha kwa mboela wa naha ya Turkey yesebizwa cwale kuli, Bodrum) mi naha yeo, neizamaiswa ki muuso wa naha ya Greece, yanaapotelanga hahulu.

 Naaizo potela libaka ze cwale ka Liwate Lelinsu, naha ya Scythia yefumaneha mwa sibaka sesibizwa cwale kuli Ukraine, ni mboela wa naha ya Palestine ni naha ya Egypt. Kubonahala kuli hanaaile kwa upa, naaizo fita kwa Babilona mi naafelize musipili wahae ka kupotela mboela wa naha yesebizwa cwale kuli Italy ili yenezamaiswa ki Greece. Kwanaaya kaufela, naabatisisanga litaba ka kubuza batu bana sepa kuli nebaka mufa litaba za niti.

Litaba zanaañozi Herodotus neli nepahezi cwañi? Litaba zanaañozi ka za libaka zanaapotezi ni lika zanaaiponezi, lingiwa kuba zenepahezi. Zanaatalusize Herodotus ka za lizo zenesa zibahali mwa naha ya Greece ze cwale ka lizo zeneeziwanga mwa naha ya Scythia hakupumbekwa malena kamba lizo za mwa naha ya Egepita zakuomisa mutu yashwile pili asika pumbekiwa kale, zalumelelana hanyinyani ni zebafumani bapumbuli ba lika za kwaikale. Mane batu sebabulezi kuli buñata bwa litaba zanaañozi ka za naha ya Egepita “lifitela kwahule litaba kaufela zeneñozwi kwaikale zeama naha yeo.”

Kono Herodotus fokuñwi naaitinganga fa litaba zene sina hande bupaki. Kwandaa zeo, batu ba mwa linako zahae nebalumela hahulu mwa litaba za milimu ya buhata. Kacwalo, haki litaba kaufela zanaañozi, zelumelelana ni zebañozi bañoli bacwale ba litaba za kwaikale. Nihakulicwalo, Herodotus naalikile ka taata kaambuka kuñola litaba zabuhata. Mane naatalusize kuli naasa lumeli litaba kaufela zanaabulelezwi. Naañozi litaba zahae hamulaho wa kulibapanya ka tokomelo ni litaba zeñwi za kwaikale zene liteñi ka nako yeo.

Kubonahala kuli buka ya The Histories hape ibulela za misebezi yanaapetile Herodotus mwa bupilo bwahae. Buka ya Herodotus ki yende hahulu bakeñisa kuli naaitusisize hande litaba zanaabatisisize.