Vena ye malongi mayingi ma mpila olenda zizidila e ntantu za fwilwa. Malongi mankaka mesadisanga vo i malongi mankaka ke metoma sadisanga ko. Ediadi divangamanga kadi nze una tumwene, konso muntu una ye mpil’andi kezizidilanga e ntantu za fwilwa. Muna kuma kiaki, malongi mana malenda sadisa muntu mosi, nanga ke mesadisa muntu ankaka ko.

Kana una vo i wau, vena ye malongi masadisa kala wantu ayingi. Nkumbu miayingi, malongi mama kwa akwa ngangu metukanga ye ngwizani mena ye malongi ma Bibila kina vo i nkanda wankulu ye wa ngangu.

• SAkwa ngangu bevovanga vo e longi diadi i dimosi muna malongi masundidi o mfunu muna zizidila e ntantu za fwilwa. Kansi, ezak’e ntangwa olenda yangalela kala va fulu kia ngeye mosi kaka yovo fungila makasi awana bazolele kusadisa. Ke diambi ko mu mona e mpila yayi.

• SKuyindula ko vo ntangwa zawonso ofwete kala kaka yo wantu, kansi mpe kuvavuki wantu ko. Kadi vekala ye ntangwa olenda vua lusadisu o mfunu. Zayisa kwa akaka mana ovuidi o mfunu ye mana kuvuidi mfunu ko. Kansi, vangila wo kuna luzitu.

• SMun’owu wa nsatu zaku, kalanga ye tezo muna zaya e ntangwa okala ngeye mosi ye ntangwa okala ye wantu ankaka.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “O wantu wole basundidi muntu mosi . . . Kadi avo mosi muna yau obwidi, wankaka olenda sadisa o nkwandi katelama.”—Kimpovi 4:9, 10.

• O dia madia mambote dikusadisa mu zizidila e ntantu za fwilwa. Dianga bundu ya mpila mu mpila, makaya ye madia mena ye proteínas.

• Nuanga maza mayingi, sumu ye malavu mankaka manzenzo.

• Avo kuna ye nsatu a dia ko, dianga madia makete-kete nkumbu miayingi muna lumbu. Olenda mpe lomba kwa dotolo diaku kavana nlongo milenda wokesa e nsatu a dia. a

• O kangala nswalu ye mpila zankaka za nanina e nitu dilenda kusadisa mu kulula e ntantu. O nana e nitu dilenda kusadisa mu yindula muna dina divangamene yovo lembi yindula mu fikolo dina divangamene.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Kavena muntu ko omenganga e nitu andi, kansi odikilanga yo lunga-lunga yo.”—Efeso 5:29.

• Oleka mfunu kikilu kwina musungula kwa awana bena mu ntantu za fwilwa, kadi e ntantu zilenda yoyesa.

• Keba muna tezo kia malavu mankolwa onuanga ye malavu mena ye cafeína. Kadi e cafeína ilenda vunzanesa o tulu.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “O vunda fiakete kusundidi ke mu salu kiangolo ko, kadi ediadi dina nze landa e tembwa.”—Kimpovi 4:6.

• Zaya wo vo konso muntu una ye mpil’andi kezizidilanga e ntantu za fwilwa. Muna kuma kiaki, diambote mu zaya dina dilenda kikilu kusadisa.

• Wantu ayingi bemonanga vo ovovanga kwa akaka una bemonanga, dikubasadisanga mu zizidila e ntantu. Kansi, vo i akaka ke bezolanga ko vo wantu bazaya wo vo mu ntantu kikilu bena. Madotolo mpe ngindu zaswaswana bekalanga zau muna diambu ditadidi mfunu wa mokena ye akaka vava tunuananga ye ntantu za fwilwa. Avo ozolele mokenena e ntantu zaku kansi nsoni omonanga, yantikila muna vova mambu makete kwa muntu una vo nkundi aku kibeni.

• Akaka bemonanga vo o dila i mpila yambote ya kululwila e ntantu za fwilwa. Kansi kuna kwa akaka kana nkutu vo ke badididi kwayingi ko, belendanga zizidila e ntantu zau.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Konso ntima uzeye mpasi zandi.”—Ngana 14:10.

• Wantu ayingi muna vava kulula e ntantu zau, bekuyivananga muna nua malavu mayingi mankolwa, nlongo yovo nua mfomo zangolo. Kansi, ediadi dilenda twasa mfwilu miayingi kwa muntu. Konso luvevoko bemonanga, lwakolo kiandwelo, kadi ke veviokanga kolo ko, bemonanga diaka ntantu. Muna kuma kiaki, diambote mu zizidila e ntokani muna lunga-lunganga o vimpi waku.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Yambula twayivelelesa muna usafu wawonso.”—2 Korinto 7:1.

• Zaya wo vo vekala ye ntangwa ina otoma kendalala, kansi vaulanga e ntangwa ina olenda vanga mambu malenda kusadisa mu kulula e ntantu. Ndonga bemonanga vo ovanga ediadi ditoma kubasadisanga.

• Okala vamosi ye akundi, vanga ikundi yampa, longoka vanga mambu mampa yovo sakana fioti, dilenda kusadisa mu vuvika o ntima.

• Ekolo e ntangwa iviokanga, o mambu malenda soba. Omona vo e ntangwa ina okala kiambote isunda ke mu ntangwa ko ina okendalalanga. Ediadi disonga vo e ntantu zaku mu kuluka zina malembe-malembe.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Vena ye ntangwa yasikidiswa mu kuma kia mambu mawonso, . . . ntangw’a dila ye ntangw’a seva; ntangw’a bokana ye dilu ye ntangw’a kina.”—Kimpovi 3:1, 4.

• Avo dilendakana, vutukila sala e salu yaku ya lumbu ke lumbu.

• Lekanga tulu twafwana, vutukila sala salu yaku ye salu yankaka. Ediadi dilenda kusadisa mu bakula vo e mambu mena vutuka una makala.

• Okwamanana sala e yaka salu otoma zolanga, dilenda kusadisa mu kulula e ntantu.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Ke tokana kwayingi ko muna lumbu ya zingu kiandi eyi iviokanga nzaki, wau vo Nzambi aludi ozadisi o ntim’andi ye kiese.”—Kimpovi 5:20.

• Wantu ayingi ana bebakanga nzengo zamfunu mu nzaki kuna nim’a lufwa lwa muntu bezolanga, kuna kulandanga bekuyibanzanga.

• Avo dilendakana, vingila ntangwa yafwana vitila wabaka nzengo za yaluka, soba e salu yovo kaya e lekwa kia muntu ofwidi.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “E makani ma nkwa fululu nluta metwasanga, Kansi akwa ntim’a duku-duku sukama besukama.”—Ngana 21:5.

• Wantu ayingi bemonanga vo diambote mu vanga mambu malenda kubasadisa mu sungamena muntu ofwidi.

• E diambu dilenda kusadisa i soneka muna kaye mambu ye lusansu luna kuzolele vilakana ko. Yovo olenda lunda mafoto ye lekwa yankaka.

• Lunda e lekwa ina ilenda kusungamesa mambu mambote mu kuma kia muntu wafwa. I bosi, avo omwene vo wakubama wina, olenda viokesa fintangwa mu tala lekwa yoyo.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Sungamena e lumbu yankulu.”—Nsiku 32:7.

• Olenda katula lumbu ya vundu.

• Avo kulenda katula lumbu yayingi ya vundu ko, nanga olenda vanga mambu ozolanga mu lumbu kimosi yovo lumbu yole, nze kiya ye akundi, kingula fulu yambote, zaya fulu yampa yovo kwenda yowela kuna kalunga yovo nkoko.

• O vanga mambu maswaswana, kana nkutu mu lumbu yakete, dilenda kusadisa mu toma zizidila e ntantu za fwilwa.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Nuiza, twenda vana fulu kia yeto kaka, kuna makanga, twavunda fiakete.”—Maku 6:31.

• Vaulanga e ntangwa muna sadisa wantu ankaka, ediadi dikusadisa mpe.

• Olenda yantikila mu sadisa wantu ana bafwidilu muntu betoma zolanga, nze akundi, yitu yaku ye wantu ankaka ana bevavanga muntu balenda zayisa e ntantu zau.

• Osadisa yo fiaulwisa wantu ankaka dilenda kusadisa mu vutukila e kiese yo lembi tokana kwayingi.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “E diambu disundidi e kiese i vana, ke mu tambula ko.”—Mavangu 20:35.

• O lufwa lwa yitu yovo nkundi, lulenda kusadisa mu zaya edi disundidi o mfunu muna zingu.

• Muna kolo kiakina, toma yindula e mpila onatinanga e zingu kiaku.

• Avo dilendakana vanga konso nsobani zivuilu o mfunu.

DINA BIBILA KIVOVANGA: “Diambote mu kwenda kuna nzo ya dilu ke mu kwenda kuna nzo ya nkinzi ko, kadi o lufwa i mfoko a wantu awonso, ana bena o moyo bafwete dio sungamenanga.”—Kimpovi 7:2.

 Muna vova e ludi, ke vena diambu ko difokola emvimba e ntantu zaku. Kansi, ayingi ana bafwilwa e yitu yovo akundi ye balanda malongi mamfunu nze oma mayikilu mu finkanda fiafi, bavova vo malongi mama mabafiaulwisa kikilu. Dialudi vo, e longi diadi ke diyikidi mawonso ko malenda vevola e ntantu za fwilwa yitu yovo nkundi. Kansi, avo ovavidi landa malongi mama, nanga dilenda kusadisa.