លោតទៅអត្ថបទ

លោតទៅបញ្ជីអត្ថបទ

តើ​ជីវិត​កើត​មក​ពី​ណា?

តើ​ជីវិត​កើត​មក​ពី​ណា?

តើ​អ្នក​នឹង​ឆ្លើយ​យ៉ាង​ណា?

ជីវិត​គឺ​មក​ពី...

  1. ក. ការ​វិវត្តន៍

  2. ខ. ការ​បង្កើត

 មនុស្ស​ខ្លះ​គិត​ថា អ្នក​ដែល​ជឿ​លើ​វិទ្យា​សាស្ត្រ​នឹង​រើស​យក​«​ការ​វិវត្តន៍​»​ហើយ​អ្នក​ដែល​ជឿ​លើ​សាសនា​នឹង​រើស​យក​«​ការ​បង្កើត​»។

 ប៉ុន្តែ នេះ​មិន​តែង​តែ​ដូច្នេះ​ទេ។

 តាម​ការ​ពិត អ្នក​ដែល​បាន​រៀន​ខ្ពស់​ជា​ច្រើន​នាក់ រួម​បញ្ចូល​ពួក​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​មួយ​ចំនួន ក៏​សង្ស័យ​ទៅ​លើ​ការ​វិវត្តន៍​ដែរ។

 សូម​ពិចារណា​អំពី​សាស្ដ្រាចារ្យ​ម្នាក់​ឈ្មោះ ជឺរ៉ាត់ ជា​អ្នក​សិក្សា​ខាង​សត្វ​ល្អិត​ដែល​បាន​រៀន​អំពី​ការ​វិវត្តន៍​នៅ​មហា​វិទ្យាល័យ បាន​រៀប​រាប់​ថា​៖​«​ពេល​ខ្ញុំ​ប្រឡង ខ្ញុំ​គ្រាន់​តែ​សរសេរ​ចម្លើយ​តាម​អ្វី​ដែល​គ្រូ​បាន​បង្រៀន​ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​មិន​ជឿ​លើ​អ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​បាន​រៀន​ទេ​»។

 ហេតុ​អ្វី​សូម្បី​តែ​បុគ្គល​ខ្លះ​ដែល​ជឿ​លើ​វិទ្យា​សាស្ត្រ ពិបាក​ជឿ​ថា​ជីវិត​មាន​ដើម​កំណើត​មក​ពី​ការ​វិវត្តន៍? ដើម្បី​ឆ្លើយ​សំណួរ​នេះ សូម​ពិចារណា​សំណួរ​ពីរ​យ៉ាង​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ជា​ច្រើន​នាក់​ទាល់​គំនិត: (​១​)តើ​ជីវិត​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ដោយ​របៀប​ណា? និង (​២​)តើ​អ្វី​ៗ​ដែល​មាន​ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​តាម​របៀប​ណា?

តើ​ជីវិត​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ដោយ​របៀប​ណា?

 អ្វី​ដែល​មនុស្ស​ខ្លះ​និយាយ។ ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង ពី​ធាតុ​ដែល​គ្មាន​ជីវិត។

 មូលហេតុ​ដែល​មនុស្ស​ខ្លះ​មិន​អស់​ចិត្ត​ចំពោះ​ចម្លើយ​នេះ។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ស្គាល់​ច្រើន​ជាង​ពី​មុន អំពី​គីមី​វិទ្យា និង​ទម្រង់​ម៉ូលេគុល​នៃ​ធាតុ​ដែល​មាន​ជីវិត យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ពួក​គេ​នៅ​តែ​មិន​អាច​ពណ៌នា​ច្បាស់​លាស់​ថា​ជីវិត​ជា​អ្វី​ទេ។ កោសិកា​មួយ​ដែល​មាន​ជីវិត និង​ធាតុ​មួយ​ដែល​គ្មាន​ជីវិត គឺ​ខុស​គ្នា​ឆ្ងាយ​ណាស់។

 អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​គ្រាន់​តែ​អាច​ប៉ាន់​ស្មាន​អំពី​ស្ថានភាព​នៅ​លើ​ផែន​ដី រាប់​ពាន់​លាន​ឆ្នាំ​មុន​ប៉ុណ្ណោះ។ ពួក​គេ​មាន​ទស្សនៈ​ផ្សេង​ៗ​គ្នា​អំពី​កន្លែង​ដែល​ជីវិត​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ឡើង មិន​ថា​នៅ​ក្នុង​ភ្នំ​ភ្លើង ឬ​នៅ​ក្រោម​បាត​សមុទ្រ​ក្ដី។ អ្នក​ឯ​ទៀត​គិត​ថា ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​មក​ដោយ​ការ​លាយ​សមាសធាតុ​ផ្សេង​ៗ​បញ្ចូល​គ្នា រួច​បង្កើត​បាន​ជា​ជីវិត គេ​គិត​ថា​ធាតុ​ផ្សេង​ៗ​បាន​កកើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​មួយ​ក្នុង​សកល​លោក ហើយ​ប្រមូល​ផ្ដុំ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​អាចម៍​ផ្កាយ បន្ទាប់​មក​វា​ធ្លាក់​មក​លើ​ផែន​ដី ហើយ​បង្កើត​ជា​ជីវិត។ ប៉ុន្តែ យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ នេះ​មិន​ផ្ដល់​ចម្លើយ​ចំពោះ​សំណួរ​ដែល​ថា តើ​ជីវិត​កើត​មក​ពី​ណា​ទេ។

 អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​បាន​ប៉ាន់​ស្មានថា ធាតុ​ដែល​មាន​ជីវិត​ក្នុង​ម៉ូលេគុល​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ហ្សែន ដូច​ដែល​យើង​ដឹង​នៅ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។ ម៉ូលេគុល​ទាំង​នេះ​ហាក់​ដូច​ជា​កើត​មាន​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង​ពី​ធាតុ​ដែល​គ្មាន​ជីវិត ហើយ​បំបែក​ខ្លួន​ដោយ​ឯកឯង​មែន។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​មិន​បាន​រក​ឃើញ​ភ័ស្តុតាង​ដែល​បង្ហាញ​ថា ម៉ូលេគុល​ទាំង​នេះ​ធ្លាប់​មាន​ជីវិត ហើយ​ក៏​មិន​ធ្លាប់​មាន​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ណា​ម្នាក់ អាច​បង្កើត​ម៉ូលេគុល​ណា​មួយ​ក្នុង​ទី​ពិសោធន៍​ឡើយ។

 អ្វី​ៗ​ដែល​មាន​ជីវិត​គឺ​ពិសេស ដោយ​សារ​របៀប​ដែល​វា​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន និង​ប្រើ​ព័ត៌មាន។ កោសិកា​ផ្ដល់​ព័ត៌មាន និង​កោសិកា​បក​ប្រែ​ធ្វើ​តាម​ការ​ណែនាំ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ហ្សែន។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ខ្លះ​ប្រដូច​ហ្សែន​ទៅ​នឹង​ប្រូ​ក្រាម​កុំព្យូទ័រ ហើយ​ប្រដូច​កោសិកា​នៃ​ទម្រង់​គីមី​វិទ្យា​ទៅ​នឹង​គ្រឿង​កុំព្យូទ័រ។ ប៉ុន្តែ ការ​វិវត្តន៍​មិន​អាច​ពន្យល់​ប្រភព​ព័ត៌មាន​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ហ្សែន​បាន​ទេ។

 ម៉ូលេគុល​ប្រូតេអ៊ីន​មាន​មុខ​ងារ​សំខាន់​ចំពោះ​កោសិកា។ ជា​ធម្មតា ម៉ូលេគុល​ប្រូតេអ៊ីន​មាន​អាមីណូអាស៊ីត​រាប់​រយ​ដែល​ភ្ជាប់​គ្នា​តាម​លំដាប់​ជាក់​លាក់​មួយ។ បន្ថែម​ទៅ​ទៀត ម៉ូលេគុល​ប្រូតេអ៊ីន​ក៏​ត្រូវ​ប្រែ​ប្រួល​រូប​រាង​របស់​វា តាម​របៀប​ដ៏​ជាក់​លាក់​មួយ​ដែរ។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ខ្លះ​បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា មាន​លទ្ធភាព​តិច​តួច​បំផុត​ដែល​ម៉ូលេគុល​អាច​ប្រែ​ប្រួល​រូប​រាង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​បាន។ បុរស​ម្នាក់​ដែល​ជា​អ្នក​សិក្សា​ខាង​រូប​វិទ្យា​ឈ្មោះ​ប៉ូល ដាវីស បាន​សរសេរ​ថា​៖​«​ដើម្បី​ឲ្យ​កោសិកា​អាច​ដំណើរ​ការ​បាន នោះ​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ប្រូតេអ៊ីន​រាប់​ពាន់​ផ្សេង​ៗ​គ្នា។ មិន​គួរ​ឲ្យ​ជឿ​សោះ​ដែល​គិត​ថា វា​កើត​ឡើង​ដោយ​ចៃដន្យ​ឯកឯង​»។

 ការ​សន្និដ្ឋាន។ យោង​តាម​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​របស់​ពួក​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ អស់​ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​មក​ហើយ ពួក​គេ​បាន​រក​ឃើញ​ថា ជីវិត​អាច​កើត​មក​ពី​អ្វី​ដែល​មាន​ជីវិត​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

តើ​អ្វី​ៗ​ដែល​មាន​ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​តាម​របៀប​ណា?

 អ្វី​ដែល​មនុស្ស​ខ្លះ​និយាយ។ ដំបូង ភាវៈ​រស់​ដែល​មាន​ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​មក ហើយ​បន្ដិច​ម្ដង​ៗ​វិវត្តន៍​ទៅ​ជា​ភាវៈ​រស់​ដែល​មាន​ជីវិត​ផ្សេង​ៗ នេះ​រួម​បញ្ចូល​មនុស្ស​ដែរ ហើយ​ដំណើរ​ការ​នៃ​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​នេះ​គឺ ធម្មជាតិ​ជា​អ្នក​ជ្រើស​រើស។

 មូលហេតុ​ដែល​មនុស្ស​ខ្លះ​មិន​អស់​ចិត្ត​ចំពោះ​ចម្លើយ​នេះ។ កោសិកា​ខ្លះ​ស្មុគ​ស្មាញ​ជាង​កោសិកា​ឯ​ទៀត។ យោង​តាម​ឯកសារ​យោង​មួយ អាថ៌​កំបាំង​ទី១ គឺ​គេ​ពិបាក​ប្រាប់​អំពី​មូលហេតុ​ដែល​មាន​ជីវិត និង​ទី២ កោសិកា​ដែល​សាមញ្ញ​អាច​វិវត្តន៍​ទៅ​ជា​កោសិកា​ដែល​ស្មុគ​ស្មាញ​យ៉ាង​ម៉េច​បាន។

 អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​បាន​រក​ឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​កោសិកា​ដ៏​ស្មុគ​ស្មាញ​នៃ​ម៉ាស៊ីន​ម៉ូលេគុល​នីមួយ​ៗ ចង​ក្រង​ម៉ូលេគុល​ប្រូតេអ៊ីន​ដើម្បី​ជួយ​បង្កើត​កិច្ច​ការ​ដ៏​ស្មុគ​ស្មាញ។ កិច្ច​ការ​ទាំង​នេះ​រួម​បញ្ចូល ការ​បញ្ជូន និង​ផ្លាស់​ប្ដូរ​អាហារូបត្ថម្ភ​ឲ្យ​ទៅ​ជា​ថាមពល ជួស​ជុល​កោសិកា ហើយ​ផ្ដល់​ព័ត៌មាន​ទៅ​គ្រប់​កោសិកា។ តើ​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ដោយ​ឯកឯង និង​ធម្មជាតិ​ជា​អ្នក​ជ្រើស​រើស អាច​ប្រមូល​ផ្ដុំ​មុខ​ងារ​ព័ត៌មាន ដែល​មាន​សមាសធាតុ​ដ៏​ស្មុគ​ស្មាញ​ដូច​នេះ​បាន​យ៉ាង​ដូច​ម្ដេច? មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ពិបាក​ទទួល​យក​គំនិត​នេះ។

 សត្វ និង​មនុស្ស​កើត​មក​ពី​ស៊ុត​បង្ក​កំណើត​មួយ។ នៅ​ក្នុង​អំប៊្រីយ៉ុង​សម្រាប់​បង្ក​កំណើត មាន​កោសិកា​ផ្សេង​ៗ​ដែល​បំបែក​ខ្លួន​ទៅ​ជា​រូប​រាង​ផ្សេង​ៗ​គ្នា ដើម្បី​បង្កើត​ផ្នែក​ណា​មួយ​នៃ​សារពាង្គកាយ។ ទ្រឹស្តី​នៃ​ការ​វិវត្តន៍​មិន​អាច​ពន្យល់​អំពី​របៀប​ដែល​កោសិកា​នីមួយ​ៗ​«​ស្គាល់​»​តួនាទី និង​កន្លែង​ដែល​ពួក​វា​ត្រូវ​ទៅ​ក្នុង​សារពាង្គកាយ​នោះ​ទេ។

 សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ពួក​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​បាន​រក​ឃើញ​ថា ដើម្បី​សត្វ​មួយ​ប្រភេទ បង្កើត​ទៅ​ជា​សត្វ​មួយ​ប្រភេទ​ទៀត នោះ​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ក្នុង​ម៉ូលេគុល។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​មិន​អាច​បង្ហាញ​អំពី​របៀប​ដែល​ការ​វិវត្តន៍​អាច​បង្កើត​បាន​សូម្បី​តែ​កោសិកា​ដែល​«​ធម្មតា​បំផុត​»​បាន​ទេ តើ​សម​ហេតុ​ផល​ទេ​ដែល​ធម្មជាតិ​អាច​ជ្រើស​រើស ហើយ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ដោយ​ឯកឯង ទៅ​តាម​ប្រភេទ​សត្វ​ផ្សេង​ៗ​ដែល​រស់​នៅ​ក្នុង​ភព​ផែន​ដី? សាស្ដ្រាចារ្យ​ខាង​ជីវវិទ្យា​ម្នាក់​ឈ្មោះ ម៉ៃឃឺល ប៊ី​ហ៊ី បាន​និយាយ​ថា​៖​«​យោង​ទៅ​តាម​ទម្រង់​នៃ​សត្វ​ផ្សេង​ៗ ពួក​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​បាន​ស្រាវ​ជ្រាវ​ឃើញ​ថា សត្វ​មាន​ទម្រង់​ផ្សេង​ៗ​ដែល​អស្ចារ្យ​និង​ស្មុគ​ស្មាញ ដែល​យើង​គិត​ស្មាន​មិន​ដល់ នេះ​បង្ហាញ​ថា​មាន​អ្នក​ដែល​មាន​ប្រាជ្ញា​ដែល​បាន​ជួយ​បង្កើត​វា​»។

 មនុស្ស​មាន​សមត្ថភាព​ចេះ​ដឹង​ខ្លួន​ខុស​ពី​សត្វ អាច​ដឹង​ថា​ខ្លួន​ឯង​ជា​អ្នក​ណា មាន​សមត្ថភាព​គិត​គូរ ចេះ​ពិចារណា មាន​សីលធម៌ ហើយ​មាន​គុណ​សម្បត្ដិ​ដូច​ជា ចិត្ត​សប្បុរស ការ​លះ​បង់​ប្រយោជន៍​ផ្ទាល់​ខ្លួន និង​ចេះ​ដឹង​ខុស​ត្រូវ។ ជម្រើស​ធម្មជាតិ និង​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ដោយ​ឯកឯង​មិន​អាច​ពន្យល់​អំពី​គុណ​សម្បត្ដិ​ដ៏​ពិសេស​នេះ ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ចិត្ត​មនុស្ស​បាន​ទេ។

 ការ​សន្និដ្ឋាន។ ស្រប​ពេល​ដែល​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​និយាយ​ដាច់​ខាត​ថា​ជីវិត​មក​ពី​ការ​វិវត្តន៍ គឺ​ជា​ការ​ពិត​ដែល​មិន​អាច​ប្រកែក​បាន​ក៏​ដោយ តែ​ក៏​មាន​មនុស្ស​ផ្សេង​ទៀត​មិន​អស់​ចិត្ត​ចំពោះ​ចម្លើយ ស្តី​អំពី​របៀប​ដែល​ជីវិត​បាន​ចាប់​ផ្ដើម និង​របៀប​ដែល​ជីវិត​បាន​ត្រូវ​បង្កើត។

ចម្លើយ​ដែល​គួរ​យក​មក​ពិចារណា

 បន្ទាប់​ពី​ពិចារណា​ភ័ស្តុតាង​ផ្សេង​ៗ មនុស្ស​ជា​ច្រើន​សន្និដ្ឋាន​ថា ជីវិត​គឺ​ជា​សមិទ្ធផល​មួយ​ដែល​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​ដោយ​បុគ្គល​ដែល​មាន​ប្រាជ្ញា​ខ្ពស់។ សូម​ពិចារណា​អំពី​ឧទាហរណ៍​មួយ​របស់​សាស្ដ្រាចារ្យ​ម្នាក់​ខាង​ទស្សនវិជ្ជា​ឈ្មោះ អាន់ថឺនី ហ្វឺលូ ដែល​ធ្លាប់​ជា​អ្នក​ដឹក​នាំ និង​ជា​អ្នក​គាំ​ទ្រ ពួក​អ្នក​ដែល​មិន​ជឿ​លើ​ព្រះ។ ក្រោយ​ពេល​ដែល​គាត់​រៀន​អំពី​ភាព​ស្មុគ​ស្មាញ​នៃ​ជីវិត និង​ច្បាប់​ធម្មជាតិ​ដែល​មាន​ក្នុង​សក​លោក គាត់​បាន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទស្សនៈ​របស់​គាត់។ យោង​តាម​ការ​លើក​បញ្ជាក់​របស់​ពួក​អ្នក​ទស្សនវិទូ​នៅ​សម័យ​បុរាណ សាស្ដ្រាចារ្យ​ហ្វឺលូ បាន​សរសេរ​ថា​៖​«​យើង​គួរ​ទទួល​យក​ការ​សន្និដ្ឋាន​ណា​ដែល​មាន​ភ័ស្តុតាង​ច្បាស់​លាស់ ទោះ​បី​ជា​ការ​សន្និដ្ឋាន​នោះ​មិន​មែន​ជា​អ្វី​ដែល​យើង​បាន​រំពឹង​ទុក​ក៏​ដោយ​»។ គាត់​បង្ហាញ​ថា​តាម​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ ភ័ស្តុតាង​បាន​បញ្ជាក់​ថា ជីវិត​គឺ​មាន​អ្នក​បង្កើត។

 សាស្ដ្រាចារ្យ​ជឺរ៉ាត់ ដែល​បាន​រៀប​រាប់​នៅ​ដើម​អត្ថបទ​នេះ ក៏​បាន​សន្និដ្ឋាន​ស្រដៀង​នឹង​នេះ​ដែរ។ ទោះ​បី​ជា​គាត់​បាន​ទទួល​ការ​អប់រំ​ខ្ពស់ និង​មាន​អាជីព​ជា​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ខាង​សត្វ​ល្អិត​ក៏​ដោយ គាត់​បាន​និយាយ​ថា​៖​«​ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​ភ័ស្តុតាង​ណា​ដែល​បង្ហាញ​ថា ជីវិត​បាន​កកើត​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង​ពី​ធាតុ​ដែល​គ្មាន​ជីវិត​នោះ​ទេ។ ភាព​ស្មុគ​ស្មាញ និង​លំដាប់​លំដោយ​នៃ​អ្វី​ៗ​ដែល​មាន​ជីវិត​ធ្វើ​អោយ​ខ្ញុំ​ជឿ​ជាក់​ថា ត្រូវ​តែ​មាន​អ្នក​រៀប​ចំ និង​អ្នក​គ្រោង​បង្កើត​»។

 បុគ្គល​ម្នាក់​អាច​រៀន​ពី​វិចិត្រករ​ម្នាក់​ដោយ​មើល​ផ្ទាំង​គំនូរ​របស់​គាត់ ដូច​គ្នា​ដែរ សាស្ដ្រាចារ្យ​ជឺរ៉ាត់​បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា យើង​អាច​យល់​អំពី​គុណ​សម្បត្ដិ​របស់​អ្នក​បង្កើត ដោយ​រៀន​ពី​អ្វី​ៗ​ដែល​មាន​ក្នុង​ធម្មជាតិ។ គាត់​ក៏​បាន​ឆ្លៀត​ពេល​ដើម្បី​ពិចារណា​សៀវភៅ​គម្ពីរ ជា​សៀវភៅ​ដែល​មក​ពី​អ្នក​បង្កើត​ដែរ។ (​ធីម៉ូថេ​ទី២ ៣:១៦​) គាត់​បាន​រក​ឃើញ​ចម្លើយ​ដែល​ស្កប់​ចិត្ត​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ អំពី​ប្រវត្ដិសាស្ត្រ​របស់​មនុស្សជាតិ និង​របៀប​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ដែល​មនុស្ស​កំពុង​មាន​នៅ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។ ដូច្នេះ គាត់​ក៏​ជឿ​ជាក់​ថា​គម្ពីរ​ជា​សៀវភៅ​មួយ​ដែល​មក​ពី​គំនិត​របស់​បុគ្គល​ដែល​មាន​ប្រាជ្ញា​ខ្ពង់​ខ្ពស់​ដែរ។

 ដូច​អ្វី​ដែល​សាស្ដ្រាចារ្យ​ជឺរ៉ាត់ បាន​រក​ឃើញ ចម្លើយ​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរគឺ គួរ​យក​មក​ពិចារណា។ យើង​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ឲ្យ​លោក​អ្នក​ពិនិត្យ​មើល​ចម្លើយ​ទាំង​នោះ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។