وتباسىڭىز بەرەكەلى بولسىن | اتا-انالار
جەلى جانە جەتكىنشەك. 2-ٴبولىم: بالاڭىزعا الەۋمەتتىك جەلىنى اقىلمەن قولدانۋدى ۇيرەتىڭىز
قاۋىپ-قاتەرىن سارالاپ-سالماقتاعان سوڭ، كوپ اتا-انا بالالارىنا الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋعا رۇقسات بەرمەي قويدى. الايدا ٴسىز بالاڭىزعا رۇقسات بەرگەن بولساڭىز، ونى زيانىنان قالاي ساقتاندىرا الاسىز؟ جەلىنى ابايلاپ قولدانۋدى قالاي ۇيرەتسەڭىز بولادى؟
بۇل ماقالادا
بالانىڭ ۋاقىتى
بىلگەن ٴجون. الەۋمەتتىك جەلى كىم-كىمدى بولسا دا مي باتپاقتاي سورىپ اكەتەدى. بالاڭىزدى دا سورىپ اكەتپەس ٷشىن ونىڭ جەلىدە وتىراتىن ۋاقىتىن رەتتەپ وتىرۋ قاجەت بولادى.
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «نەنىڭ ماڭىزدىراق ەكەنىنە كوز جەتكىزىڭىز» (فىلىپىلىكتەرگە 1:10).
ويلانىپ كورىڭىز. جەتكىنشەك بالاڭىز ۇيىقتاۋ كەرەك كەزدە، ساباق وقيتىن ۋاقىتتا يا وتباسى بولىپ باس قوسقان كەزدە الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانا ما؟ زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، جاسوسپىرىمدەر تۇندە 9 ساعات ۇيىقتاۋ قاجەت. ٴبىراق الەۋمەتتىك جەلىدە كۇنىنە بىرنەشە ساعات وتىراتىن بالالار 7 ساعاتتان از ۇيىقتايتىن كورىنەدى.
ىستەپ كورىڭىز. جاسوسپىرىم بالاڭىزعا نەنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ۇيرەتىڭىز. بالاڭىزبەن جەلىدە وتىراتىن ۋاقىتتىڭ شەگى بولۋ كەرەكتىگىن ٴتۇسىندىرىپ، تالقىلاڭىز. ويعا قونىمدى ەرەجەلەر ورناتىڭىز. مىسالى، ۇيىقتار الدىندا ەشقانداي گادجەتكە كىرمەۋ دەگەن سياقتى. اتا-انا رەتىندە ٴسىزدىڭ ماقساتىڭىز — بالاڭىزعا ۇستامدىلىقتى ۇيالاتۋ. بۇل قاسيەت وعان ەرەسەك ومىردە ٵلى تالاي كەرەك بولادى (قورىنتتىقتارعا 1-حات 9:25).
بالانىڭ ىشكى سەزىمدەرى
بىلگەن ٴجون. بالاڭىز جەلىدە فيلترمەن ابدەن وڭدەلگەن سەلفيلەردى، دوستارىنىڭ تەك قىدىرىپ جۇرگەن قىزىقتى ۆيدەو-ريلستارىن كورىپ الىپ، ٶزىن جاپادان-جالعىز قالعانداي سەزىنۋى مۇمكىن. ۋايىمداپ، كۇيزەلۋى دە عاجاپ ەمەس.
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «كۇنشىلدىكتەن... اۋلاق بولىڭدار» (پەتىردىڭ 1-حاتى 2:1).
ويلانىپ كورىڭىز. بالاڭىز الەۋمەتتىك جەلىنى كورگەن سوڭ، ٶزىن باسقالارمەن سالىستىرىپ، ٶز ٴتۇر-الپەتىنە كوڭىلى تولماي جۇرە مە؟ وزگەنىڭ ٶمىرى قىزىقتى، تەك ونىكى عانا قىزىقسىز كورىنە مە؟
ىستەپ كورىڭىز. ٶزىن بىرەۋمەن سالىستىرۋ وتە قاۋىپتى ەكەنىن بالاڭىزعا ٴتۇسىندىرىڭىز. نەگىزى، ۇلدارعا قاراعاندا كوبىنە قىزدار سالىستىرعىش كەلەدى، ويتكەنى ولار قارىم-قاتىناسقا جانە دەنە مۇسىنىنە كوپ كوڭىل بولەدى. بالاڭىزعا اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىدەن دەمالىپ تۇرۋدى ۇسىنساڭىز بولادى. جاس جىگىت دجەيكوب بىلاي دەيدى: «مەن ٴبىراز ۋاقىتقا الەۋمەتتىك جەلىنى وشىرگەنمىن. سول ۋاقىت مەن ٷشىن نەنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن تەكسەرۋگە جانە وزىمە، باسقالارعا دەگەن كوزقاراسىمدى تۇزەۋگە كومەكتەستى».
ونلاين ادەبى
بىلگەن ٴجون: الەۋمەتتىك جەلىدە بولۋ دەگەن ٴسوز — ەل-جۇرتتىڭ الدىندا ٶمىر ٴسۇرۋ دەگەن ٴسوز. سەنى ٴبارى كورەدى، سەنى ٴبارى وقيدى. سوندىقتان كەي كەزدەرى بىرەۋلەر ٴبىزدى تۇسىنبەي، ٴتىپتى كەلىسپەي قالۋى مۇمكىن.
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «ارقيلى وشپەندىلىك، اشۋ-ىزا، ايقايلاسۋ، قورلىق سوزدەر جانە بۇكىل جاماندىق اتاۋلىدان ارىلىڭدار! قايتا، ٴبىر-بىرىڭە مەيىرىمدى دە بارىنشا جاناشىر بولىڭدار» (ەفەستىكتەرگە 4:31، 32).
ويلانىپ كورىڭىز. بالاڭىز الەۋمەتتىك جەلىنىڭ كەسىرىنەن باسقالارعا قوسىلىپ وسەك ايتىپ، بىرەۋلەرمەن كەلىسپەي قالىپ، بىرەۋلەردى جامانداپ جۇرگەن جوق پا؟
ىستەپ كورىڭىز. بالاڭىزعا الەۋمەتتىك جەلىدە وتىرعاندا دا ادەپتەن وزباۋدى ۇيرەتىڭىز. «Digital Kids» دەگەن كىتاپتا بىلاي جازىلعان: «جاۋىزدىق، وشتىك تانىتۋ، مەيلى، ول ونلاين بولسىن، مەيلى، جۇزبە-ٴجۇز بولسىن، مۇلدەم دۇرىس ەمەس. بالالاردىڭ ساناسىنا سونى جەتكىزۋ — ٴسىز بەن ٴبىزدىڭ اتا-انالىق مىندەتىمىز».
ۇمىتپايىق، الەۋمەتتىك جەلى ٶمىردىڭ الىپ بارا جاتقان ٴبىر قاجەتتىلىگى ەمەس. ٴبىراز اتا-انا بالالارىنا الەۋمەتتىك جەلىگە رۇقسات ەتە قويعان جوق. ال ٴسىز بالاڭىزعا رۇقسات بەرسەڭىز، بالاڭىز وتىراتىن ۋاقىتىن ٶزى سانالى تۇردە شەكتەي الاتىنىن، باسقالارمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا ەكەنىن جانە جامان نارسە كورمەيتىنىنە ٴجۇز پايىز سەنىمدى بولۋىڭىز كەرەك.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
نەكە جانە وتباسى
بالاما الەۋمەتتىك جەلىگە رۇقسات بەرەيىن بە؟
ٴتورت سۇراق سىزگە جاقسى شەشىم قابىلداۋعا كومەكتەسەدى.
نەكە جانە وتباسى
بالاعا سمارتفوندى دۇرىس پايدالانۋدى ۇيرەتۋ
ٴتىپتى تەحنيكانى بەسكە بىلەتىن بالالاردى دا اتا-انالارى سمارتفوندى دۇرىس پايدالانۋعا ۇيرەتۋ كەرەك.
فلوماستەرلىك انيماسيا
الەۋمەتتىك جەلىنى اقىلمەن قولدان
دوستارىڭمەن ونلاين ارالاسۋىڭ قىزىقتى دا قاۋىپسىز بولسىن.