ENOKU aatũũrire mĩaka mĩingĩ. Ti ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ gwĩciria ũrĩa mũndũ angĩatũũrire mĩaka 365, ĩrĩa nĩ makĩria ma maita mana ma mĩaka ĩrĩa andũ makinyagia ũmũthĩ. No ndaarĩ mũkũrũ kũringana na mĩaka ĩrĩa andũ maakinyagia hĩndĩ ĩyo. Tũraaria ũhoro wa makĩria ma mĩaka 5,000 mĩhĩtũku, na andũ maaikaraga mĩaka mĩingĩ gũkĩra ũrĩa maikaraga rĩu. Adamu aarĩ na makĩria ma mĩaka magana matandatũ Enoku agĩciarũo, na no aikarire ĩngĩ magana matatũ thutha ũcio. Njiarũa imwe cia Adamu nĩ ciaikarire mĩaka mĩingĩ kũmũkĩra. Kwoguo kwahoteka Enoku o na arĩ na mĩaka 365 no onekaga arĩ na hinya, arĩ mũndũ ũngĩthiĩ na mbere gũtũũra mĩaka mĩingĩ. O na kũrĩ ũguo, ndathiire na mbere gũtũũra.

No kũhoteke muoyo wa Enoku warĩ ũgwati-inĩ. Ta hũũra mbica akĩũra o akĩririkanaga ũrĩa andũ maarakarire amahe ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ Ngai. Maathimbĩte ta itu. Andũ acio nĩ maamũthũrĩte mũno. Nĩ maanyararĩte ndũmĩrĩri yake na magathũũra Ngai ũrĩa wamũtũmĩte. Matingĩahotire gũtharĩkĩra Jehova no nĩ mangĩahotire gũtharĩkĩra Enoku. No gũkorũo Enoku nĩ eyũragia kana kũrĩ hĩndĩ akona famĩlĩ yake rĩngĩ. Hihi nĩ eeciragia ũhoro wa mũtumia wake, airĩtu ake, mũrũwe Methusela, o na kana Lameku, mũrũ wa Methusela? (Kĩambĩrĩria 5:21-23, 25) Hihi aarĩ hakuhĩ kũũragwo?

Bibilia ndĩtũtaaragĩria maũndũ maingĩ megiĩ Enoku. No tũcunjĩ tũtatũ tũkuhĩ tũgwetaga ũhoro wake. (Kĩambĩrĩria 5:21-24; Ahibirania 11:5; Judasi 14, 15) O na kũrĩ ũguo, mĩhari ĩyo nĩ ĩtũheaga ũira mũiganu atĩ aarĩ na wĩtĩkio mũnene. Hihi ũrĩ na famĩlĩ na nĩwe ĩrorete igũrũ ũmĩhingĩrie mabataro mayo? Nĩ ũrĩ wekora ũkĩgeria gũtetera maũndũ marĩa ũĩ atĩ nĩ ma ma? Angĩkorũo nĩguo, no wĩrute maũndũ maingĩ kuumana na wĩtĩkio wa Enoku.

Enoku agĩciarũo andũ no meekaga maũndũ moru. Andũ a hĩndĩ yake maarĩ a rũciaro rwa mũgwanja kuuma harĩ Adamu. Hĩndĩ ĩyo mehia matiarikĩrĩte mũno tondũ no ihinda inini rĩahĩtũkĩte kuuma Adamu na Hawa meehia, na nĩkĩo andũ maaikaraga mĩaka mĩingĩ. O na kũrĩ ũguo, matiarĩ na mĩtugo mĩega na maũndũ mao ma kĩĩroho maarĩ mahĩtanu. Kwarĩ na ciĩko nyingĩ cia ũhinya. Ciĩko icio ciambĩrĩirie rĩrĩa Kaini, ũrĩa warĩ wa rũciaro rwa kerĩ, oragire mũrũ wa nyina Habili. Mũndũ ũmwe wa rũciaro rwa Kaini nĩ onekaga ta eerahagĩra ũrĩa aahũthĩrire hinya na kwĩrĩhĩria o na gũkĩra Kaini. Kũrĩ maũndũ mangĩ moru moimĩrire hĩndĩ ya rũciaro rwa gatatũ. Andũ nĩ maambĩrĩirie kũgwetaga rĩĩtwa rĩa Jehova no ti na njĩra ya gĩtĩo tondũ tiwe maathathayagia. Maahũthagĩra rĩĩtwa rĩa Ngai na njĩra ya kũmũnyũrũria.—Kĩambĩrĩria 4:8, 23-26.

Kwahoteka ũthathaiya wa mũthemba ũcio nĩguo watheremete mahinda-inĩ macio ma Enoku. Enoku aneneha nĩ aabatarire gũtua itua. Hihi angĩekire ta ũrĩa andũ aingĩ meekaga matukũ-inĩ macio? Kana angĩarũmĩrĩire Jehova, Ngai wa ma ũrĩa wombire igũrũ na thĩ? No mũhaka akorũo nĩ aakenire mũno aamenya ũhoro wa Habili, ũrĩa woragĩtwo nĩ ũndũ wa gũthathaiya Jehova na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Enoku  aatuire itua o ta rĩa Habili. Kĩambĩrĩria 5:22 ĩtwĩraga ũũ: “[Enoku] agĩtũũra e mũthiritũ [mũrata] wa Ngai.” Ciugo icio cionanagia Enoku nĩ eekaga wendi wa Ngai o na gũtuĩka andũ aingĩ matiathĩkagĩra Ngai. Nĩwe mũndũ wa mbere gũtaarĩrio nĩ Bibilia na njĩra ĩyo.

Mũhari ũcio wa Bibilia ningĩ nĩ ũtwĩraga atĩ o na thutha wa Enoku gũciara Methusela, no aathiire na mbere gũkorũo arĩ mũrata wa Jehova. Arĩ na kĩndũ mĩaka 65 aarĩ na famĩlĩ. Aarĩ na mũtumia, o na gũtuĩka ndagwetetwo nĩ Bibilia, o hamwe na ciana ingĩ cia “ihĩĩ  . . na airĩtu” iria itagwetetwo nĩ cigana. Nĩguo mũthuri ũrerutanĩria kũhingĩria famĩlĩ yake mabataro akorũo arĩ mũrata wa Ngai, no mũhaka amĩige ũrĩa Ngai endaga. Enoku nĩ aamenyaga atĩ Jehova eerĩgagĩrĩra akorũo arĩ mwĩhokeku harĩ mũtumia wake. (Kĩambĩrĩria 2:24) Hatarĩ nganja, nĩ eerutanĩirie kũruta ciana ciake ũhoro wĩgiĩ Jehova. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ?

Bibilia ndĩtũtaaragĩria maũndũ maingĩ megiĩ ũrĩa gwathire. Ndĩtũtaaragĩria ũhoro wa wĩtĩkio wa Methusela, mũrũ wa Enoku, ũrĩa Bibilia yonanagia atĩ nĩwe watũũrire mĩaka mĩingĩ mũno na agĩkua mwaka ũrĩa kwagĩire na Mũiyũro wa hĩndĩ ya Nuhu. O na kũrĩ ũguo, nĩ ĩtwĩrĩte atĩ Methusela nĩ aagĩire na mwana wetagwo Lameku. Lameku nĩ aakorereire gukawe Enoku arĩ muoyo, na aarĩ na makĩria ma mĩaka igana rĩmwe gukawe agĩkua. Lameku aakũrire arĩ na wĩtĩkio mũrũmu. Jehova nĩ aamũtongoririe arathe ũhoro wĩgiĩ mũrũwe Nuhu, ũndũ ũrĩa wacokire kũhinga thutha wa Mũiyũro. Bibilia yonanagia atĩ Nuhu aarĩ mũrata wa Ngai o ta Enoku, ithe wa gukawe. Nuhu agĩciarũo ndaakorire Enoku. No Enoku nĩ aaigĩte kĩonereria kĩega. No gũkorũo Nuhu aamenyete ũhoro wĩgiĩ Enoku kuuma kũrĩ Ithe Lameku, kana kuuma kũrĩ gukawe Methusela, o na kana hihi kuuma kũrĩ Jaredu ithe wa Enoku, ũrĩa wakuire Nuhu arĩ na mĩaka 366.—Kĩambĩrĩria 5:25-29; 6:9; 9:1.

Ta wĩcirie ũrĩa harĩ na ngũrani nene gatagatĩ ka Enoku na Adamu. O na gũtuĩka Adamu aarĩ mũkinyanĩru, nĩ aaremeire Jehova na agĩtigĩra njiarũa ciake ũremi na mathĩna. Nake Enoku, o na gũtuĩka ndaarĩ mũkinyanĩru, aatũũrire arĩ mũrata wa Ngai na akĩigĩra njiarũa ciake kĩonereria kĩa wĩtĩkio. Adamu aakuire Enoku arĩ na mĩaka 308. Hihi njiarũa cia Adamu nĩ ciamũcakaĩire akua na nĩguo aarĩ mwĩyendi? Gũtirĩ mũndũ ũngĩmenya. O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, Enoku “aatũũrire e mũthiritũ [mũrata] wa Ngai.”—Kĩambĩrĩria 5:24.

Angĩkorũo ũrĩ na famĩlĩ, ta wĩcirie maũndũ marĩa ũngĩĩruta kuumana na wĩtĩkio wa Enoku. O na gũtuĩka kũhingĩria famĩlĩ yaku mabataro ma kĩĩmwĩrĩ nĩ ũndũ wa bata, kũmĩhingĩria mabataro ma kĩĩroho nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria. (1 Timotheo 5:8) No wĩke ũguo kũgerera ciugo na ciĩko ciaku. Angĩkorũo nĩ ũgũtua itua rĩa kũrũmagĩrĩra ũtaaro wa Bibilia nĩguo ũtuĩke mũrata wa Ngai o ta Enoku, o nawe nĩ ũgũkorũo ũrĩ kĩonereria kĩega harĩ famĩlĩ yaku.

No gũkorũo Enoku nĩ aaiguaga ihooru tondũ andũ aingĩ arĩa maamũthiũrũrũkĩirie matiarĩ na wĩtĩkio. No hihi ũguo nĩ kuuga atĩ Jehova Ngai ndoonaga atĩ we arĩ na wĩtĩkio? Nĩ onaga na mũthenya nĩ wakinyire ũrĩa aaranĩirie na ndungata ĩyo yake  yarĩ njĩhokeku. Nĩ aaheire Enoku ndũmĩrĩri atwarĩre andũ. Na njĩra ĩyo agĩtua Enoku mũnabii wa mbere ũrĩa ndũmĩrĩri yake yandĩkĩtwo thĩinĩ wa Bibilia. Tũmenyaga ũguo tondũ thutha wa mĩaka mĩingĩ, Juda ũrĩa warĩ mũrũ wa nyina na Jesu, nĩ aatongoririo nĩ roho kwandĩka ũndũ ũrĩa Enoku aarathĩte. *

Enoku aarathĩte atĩa? Oigĩte ũũ: “Atĩrĩrĩ, Jehova nĩ okire na araika ake atheru ngiri nyingĩ nĩguo atuĩre andũ othe, na onie arĩa matetigĩrĩte Ngai mahĩtia mao ũhoro-inĩ ũkoniĩ maũndũ mothe matarĩ ma ũngai marĩa maaneka, na ũhoro-inĩ ũkoniĩ maũndũ moru marĩa andũ ehia maanaria igũrũ rĩake.” (Judasi 14, 15) Ũngĩrora wega no wone atĩ Enoku onanagia ta Ngai aarĩkĩtie kũhingia ũrathi ũcio. O na morathi mangĩ maingĩ maandĩkirũo thutha ũcio, maandĩkirũo na njĩra o ta ĩyo. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ Enoku aaragia arĩ na ma biũ ũũ atĩ aataaragĩria ũndũ ũcio ta wahingĩte.—Isaia 46:10.

Hihi warĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Enoku kũheana ndũmĩrĩri ĩyo? Ta rora ndũmĩrĩri ya Enoku ũrĩa yahaanaga. Aahũthĩrire ciugo ta “matetigĩrĩte Ngai,” “maũndũ . . . matarĩ ma ũngai,” na “andũ ehia,” kuonania ũũru wa andũ na ciĩko ciao. Ũrathi ũcio wendaga kũheana mũkaana atĩ njĩra ya andũ ya gwĩka maũndũ kuuma rĩrĩa Adamu na Hawa maaingatirũo Edeni yarĩ njũru biũ. Nĩ ũndũ wa andũ gwĩka maũndũ na njĩra njũru ũguo, Jehova nĩ angĩokire na “araika ake atheru” kũmaniina. Enoku aaheanire mũkaana ũcio ategwĩtigĩra, na eekire ũguo arĩ wiki. No gũkorũo Lameku ũrĩa hĩndĩ ĩyo aarĩ kamwana kanini nĩ aagegagio nĩ ũrĩa gukawe aaheanaga ndũmĩrĩri arĩ na ũcamba. Angĩkorũo nĩguo, no tũtaũkĩrũo nĩ kĩĩ gĩtũmi.

Wĩtĩkio wa Enoku nĩ wagĩrĩirũo gũtũma twĩyũrie kana nĩ tuonaga thĩ ĩno ta ũrĩa Ngai amĩonaga. Ituĩro rĩrĩa Enoku aaririe ũhoro warĩo rĩtirĩ rĩathira tondũ o na thĩ ĩno yetereire gũtuĩrũo o ta ũrĩa thĩ ya hĩndĩ ya Enoku yatuĩrĩirũo. Jehova nĩ aarehire Mũiyũro na akĩniina thĩ ya hĩndĩ ya Nuhu o ta ũrĩa Enoku aarathĩte. Ũndũ ũcio waigire kĩonereria kĩa ũrĩa Ngai egũka gwĩka ihinda rĩũkĩte. (Mathayo 24:38, 39; 2 Petero 2:4-6) O ta ũrĩa kwarĩ hĩndĩ ĩyo, Ngai nĩ ehaarĩirie gũka marĩ hamwe na araika ake atheru kũniina thĩ ĩno ĩtamwĩtigĩrĩte. Ithuothe nĩ twagĩrĩirũo kuoya mũkaana wa Enoku na ũritũ na twĩre andũ arĩa angĩ ũhoro waguo. Ũndũ ũcio wahota gũtũma andũ a famĩlĩ na arata matwĩtheme. O na rĩngĩ no tũigue tũtiganĩirio. Ĩndĩ o ta ũrĩa Jehova ataatiganĩirie Enoku, noguo o na ũmũthĩ atangĩtiganĩria ndungata ciake njĩhokeku.

Enoku aakuire atĩa? Gĩkuũ gĩake kĩrĩ kĩriga o na gũkĩra ũtũũro wake. Ibuku rĩa Kĩambĩrĩria riugaga ũũ: “Nake Enoku nĩaatũũrire e mũthiritũ [mũrata] wa Ngai, agĩkĩya kwagwo, nĩ ũndũ Ngai nĩaathiire nake.” (Kĩambĩrĩria 5:24) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Ngai aathiire na Enoku? Mũtũmwo Paulo aacokire gũtaarĩria ũũ: “Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, [Enoku] nĩ eeheririo nĩguo ndagacemanie na mĩnyamaro ya gĩkuũ, na ndaacokire kuoneka handũ tondũ Ngai nĩ aamweheretie; nĩ gũkorũo ataneherio nĩ aagĩire na ũira atĩ nĩ aakenagia Ngai.” (Ahibirania 11:5) Paulo eendaga kuuga atĩa rĩrĩa aagwetire ciugo “nĩ eeheririo nĩguo ndagacemanie na mĩnyamaro ya gĩkuũ”? Bibilia imwe ciugaga atĩ Ngai aathiire na Enoku igũrũ. No ũguo tiguo kũrĩ. Bibilia yonanagia atĩ Jesu Kristo nĩwe wa mbere gũthiĩ igũrũ thutha wa kũriũkio.—Johana 3:13.

Kwoguo-rĩ, nĩ na njĩra ĩrĩkũ Enoku “eeheririo” nĩguo “ndagacemanie na mĩnyamaro ya gĩkuũ”? Kwahoteka  Jehova aarekire Enoku akue kahoora nĩguo ndagakue gĩkuũ kĩa ruo moko-inĩ ma thũ ciake. No mbere ya akuĩte, nĩ aagĩire na “ũira atĩ nĩ aakenagia Ngai.” Na njĩra ĩrĩkũ? No gũkorũo Enoku atanakua, Ngai nĩ amuonirie kĩoneki gĩa thĩ ĩtuĩkĩte paradiso. Arĩkia kuona kĩoneki kĩu kĩrĩa gĩatũmire amenye atĩ Jehova nĩ aamwĩtĩkĩrĩte, nĩrĩo aakuire. Paulo akĩandĩka ũhoro wĩgiĩ Enoku na andũ angĩ maarĩ ehokeku, oigire ũũ: “Andũ acio othe maakuire marĩ na wĩtĩkio.” (Ahibirania 11:13) No gũkorũo thutha wa Enoku gũkua, thũ ciake nĩ ciacaririe mwĩrĩ wake no “ndaacokire kuoneka handũ,” tondũ kwahoteka Jehova nĩ aaweheririe nĩguo matikawĩke maũndũ ma kũwagĩra gĩtĩo kana kũũhũthĩra ũthathaiya-inĩ wa maheeni. *

Tũrĩ na maũndũ macio twarĩrĩria ma Kĩĩmandĩko, rekei rĩu tũgerie gwĩciria ũrĩa Enoku aakuire. Ta hũũra mbica ũndũ ũyũ ũmwe ũngĩkorũo nĩguo wahanĩkire. Enoku nĩ kũũra oraga, na aarĩ hakuhĩ kũnoga. Thũ ciake ciamũteng’eretie ciimbĩte ta gĩĩko nĩ ũndũ wa ndũmĩrĩri ĩrĩa aaciheete. Enoku akĩona handũ angĩĩhitha na ahurũke hanini, no nĩ aamenyaga aarĩ hakuhĩ kũnyitwo. Aarĩ hakuhĩ gũkua gĩkuũ kĩa ruo. Arĩ hau ahurũkĩte akĩhoya Ngai. O hĩndĩ ĩyo akĩgĩa na thayũ mũnene mũno wa meciria. Akĩona kĩoneki kĩrĩa gĩatũmire eyone arĩ kũndũ kũraihu mũno.

Ta hũũra mbica Enoku akĩĩrorera thĩ yarĩ ngũrani biũ na ĩrĩa aatũũraga. Onaga ĩrĩ thaka ta mũgũnda wa Edeni, o na gũtuĩka ndĩarĩ na akerubi a kũrangĩra nĩguo andũ matikaingĩre. Kwarĩ na andũ marĩ na hinya na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Maarĩ na thayũ mũingĩ mũno. Gũtiarĩ na rũmena kana andũ maanyariragwo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao ta ũrĩa Enoku aanyariragwo. Ũndũ ũcio watũmire Enoku one atĩ Jehova nĩ aamwendete na nĩ aamwĩtĩkĩrĩte. Nĩ onire atĩ kũndũ kũu nĩkuo kwamwagĩrĩire. O ũrĩa thayũ wathiaga ũkĩmũingĩhagĩra, Enoku aahingire maitho, agĩkoma na agĩkua.

Nginya ũmũthĩ akoragwo akomete gĩkuũ-inĩ, no Jehova Ngai no amũririkanaga. O ta ũrĩa Jesu aacokire kwĩranĩra, hĩndĩ nĩ ĩroka rĩrĩa arĩa othe marĩ thĩinĩ wa mbĩrĩra makaigua mũgambo wa Kristo na moime kuo. Nĩ magaakena kuona thĩ njerũ na thaka.—Johana 5:28, 29.

Wee no wende gũgaakorũo kuo? Ta hũũra mbica ũrĩa ũngĩkena mũcemanĩtie na Enoku. Ta wĩcirie maũndũ ma magegania marĩa angĩtaarĩria. No atwĩre kana mbica ĩyo twahũũra ĩkonainie na gĩkuũ gĩake nĩ ĩkuhĩrĩirie ũrĩa kwarĩ. No nĩ harĩ ũndũ tũrabatara kwĩruta kuumana na Enoku ihinda-inĩ rĩrĩ. Thutha wa gũtaarĩria ũhoro wa Enoku, Paulo aacokire akiuga ũũ: “Gũtingĩhoteka gũkenia Ngai hatarĩ na wĩtĩkio.” (Ahibirania 11:6) Githĩ kĩu ti gĩtũmi kĩega gĩa gũtũma ithuothe twĩgerekanie na Enoku ũrĩa wonanirie wĩtĩkio arĩ na ũmĩrĩru!