O ŨRĨA meri yathiaga ĩkĩhũũranaga na makũmbĩ ma Iria rĩa Atlantic yerekeire Rũraya, mũthii ũmwe wetagwo George Young warĩ meri-inĩ ĩyo, nĩ aaiguaga aiganĩire agĩĩcũrania ũrĩa mbeũ cia Ũthamaki ciathiaga na mbere gũkũra Brazil kũrĩa oimĩte. * No o ũrĩa maathiaga na mbere na thabarĩ ĩyo, Mũrũ wa Ithe Witũ Young nĩ aambĩrĩirie gwĩciria ũhoro wa Spain na Portugal kũrĩa aatũmĩtwo, tondũ kwarĩ na icigo nyingĩ mũno itaahunjĩtio. Eerĩgagĩrĩra atĩ akinya kuo, nĩ angĩaheanire trakti 300,000 na abange mĩario ĩrĩa Mũrũ wa Ithe Witũ J. F. Rutherford angĩathire kũruta.

Mũrũ wa Ithe witũ Young aakinyire Lisbon mwaka wa 1925, na kwarĩ na maũndũ maingĩ maahutanĩtie na ũteti maathiaga na mbere. Mwaka-inĩ wa 1910, kĩama kĩa Republican nĩ kĩaninire ũtongoria ũrĩa warĩ ho na gĩkĩehereria Kanitha wa Gatoreki hinya ũrĩa warĩ naguo. O na gũtuĩka andũ nĩ maagĩire na wĩyathi makĩria, no kwarĩ na wagagu bũrũri-inĩ.

O hĩndĩ ĩrĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Young aabangaga ũhoro wa mĩario ĩrĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford angĩathire kũruta, njeshi nĩ yarekereirio yoe wathani tondũ thirikari nĩ yageretie kũgarũrũo. Mwandĩki wa British and Foreign Bible Society nĩ eerire Mũrũ wa Ithe Witũ Young atĩ nĩ angĩacemanirie na ũkararia mũnene. O na kũrĩ ũguo, Mũrũ wa Ithe Witũ Young nĩ aahoire rũtha rwa kũhũthĩra nyũmba ĩmwe ya Camões Secondary School ĩrĩa yahũthagĩrũo nĩ andũ makĩnogora mĩĩrĩ, na akĩheo.

Mĩario ya Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford yabangĩirũo Mĩĩ 13. Mũthenya ũcio wakinya, andũ nĩ meeriragĩria mũno gũthikĩrĩria. Kĩongo kĩa mĩario ĩyo kĩarĩ, “Ũrĩa Ũngĩtũũra Tene na Tene Thĩinĩ wa Thĩ” na nĩ kĩamenyithanĩtio kũgerera ibandĩko ciekĩrĩtwo manyũmba-inĩ, na imenyithia cia ngathĩti. Andũ a ndini arĩa maakararagia nĩ maandĩkire gĩcunjĩ thĩinĩ wa ngathĩti yao na ihenya makĩra athomi ao kũrĩ “anabii a maheeni” mokĩte na kwoguo memenyerere. Ningĩ nĩ maathire mũrango-inĩ wa cukuru ĩyo na makĩheana tũbuku tũingĩ mũno twarĩ na ũhoro wareganaga na morutani marĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford angĩarutanire.

O na kũrĩ ũguo, andũ ta 2,000 nĩ maathire nyũmba-inĩ ĩyo yarutagĩrũo mĩario na angĩ ta 2,000 matietĩkĩririo kũingĩra tondũ matingĩoneirũo handũ ha gũikara. Andũ amwe o na maikarire macuuhĩte mĩkanda-inĩ ĩrĩa yarĩ mwena-inĩ wa nyũmba ĩyo, nao angĩ magĩikarĩra indo cia mathako iria ciarĩ kũu.

Ti maũndũ mothe maathire wega. Arĩa maakararagia moigagĩrĩria makiunangaga itĩ. No Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ eegirĩrĩirie biũ na akĩhaimba igũrũ wa metha nĩgetha aiguĩke wega. Arĩkia mĩario yake hakuhĩ thaa thita cia ũtukũ, makĩria ma andũ 1,200 nĩ maaheanire marĩĩtwa na andirethi ciao nĩgetha matũmagĩrũo mabuku. Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, ngathĩti ya O Século yarĩ na gĩcunjĩ kĩaragĩrĩria mĩario ĩyo yarutirũo nĩ Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford.

 Gũkinyĩria Septemba 1925, ngathĩti ya The WatchTower nĩ yaambĩtie gũcabwo na rũthiomi rwa Kĩportuguese bũrũrĩ-inĩ wa Portugal. (Mbere ĩyo, ngathĩti ya rũthiomi rwa Kĩportuguese nĩ yacabĩtwo bũrũri-inĩ wa Brazil.) Ihinda-inĩ o rĩu, Mũrutwo wa Bibilia kuuma Brazil wetagwo Virgílio Ferguson nĩ aabangaga gũthamĩra Portugal nĩguo ateithĩrĩrie wĩra wa kũhunjia. Mbere ĩyo nĩ maarutithanĩtie wĩra na Mũrũ wa Ithe Witũ Young wabici-inĩ nini ya rũhonge ya Brazil. Thutha wa ihinda inini, Virgílio na mũtumia wake Lizzie nĩ maathire gũteithĩrĩria Mũrũ wa Ithe Witũ Young. Maakinyire ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire tondũ Mũrũ wa Ithe Witũ Young ndaikarire mũno atathiĩte kũhunjia kũndũ kũngĩ, nginya Soviet Union.

Rĩrĩa njeshi yambĩrĩirie gwathana na gĩthũri thĩinĩ wa Portugal, ũkararia nĩ wongererekire. Mũrũ wa Ithe Witũ Ferguson ndeetigĩrire na nĩ oire makinya nĩguo agitĩre gĩkundi kĩnini kĩa Arutwo a Bibilia na akĩmateithia gũthiĩ na mbere na wĩra wao. Nĩ aahoire rũtha mĩcemanio ĩkagĩrũo gwake mũciĩ na akĩheo Oktomba 1927.

Mwaka wa mbere wa wathani ũcio wa gĩthũri, andũ ta 450 bũrũri-inĩ wa Portugal nĩ meyandĩkithirie nĩguo matũmagĩrũo ngathĩti ya The Watch Tower. Makĩria ma ũguo, kũgerera trakti na tũbuku, ũhoro ũrĩa wa ma nĩ watheremire kũrĩa Portugal yaathanaga ta Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira, na Mozambique.

Mwaka wa 1929, mũrĩmi ũmwe mwĩnyihia kuuma Portugal wetagwo Manuel da Silva Jordão nĩ aathire Lisbon. Arĩ Brazil, nĩ aaiguĩte mĩario yarutĩtwo nĩ Mũrũ wa Ithe Witũ Young. Nĩ aamenyire atĩ ũcio nĩguo ũhoro wa ma na kwoguo nĩ eeriragĩria mũno gũteithĩrĩria Mũrũ wa Ithe Witũ Ferguson wĩra-inĩ wa kũhunjia. Nĩguo ahote gwĩka ũguo, nĩ aambĩrĩirie gũtungata arĩ kolpota kana painia. Tondũ rĩu wĩra wa gũcaba na gũtwara mabuku nĩ wabangĩtwo wega, kĩũngano kĩerũ kĩrĩa gĩathondeketwo kũu Lisbon nĩ kĩagĩire hinya.

Mwaka wa 1934, Mũrũ na Mwarĩ wa Ithe Witũ Ferguson nĩ maacokire Brazil. No gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo mbeũ cia ũhoro wa ma ciarĩ hande. Rĩrĩa kwagĩire mĩtangĩko Rũraya hĩndĩ ya mbaara cia gĩĩkabira bũrũri-inĩ wa Spain o hamwe na Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, ariũ a Ithe witũ arĩa maarĩ Portugal nĩ maahotire gũtũũra marĩ ehokeku harĩ Jehova. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ monekaga mahaana ta makara marahorerera, no mwaka-inĩ wa 1947, mwaki wao nĩ ta wahurutĩirũo rĩrĩa mishonarĩ wa mbere wathiĩte Cukuru ya Gileadi wetagwo John Cooke aathire bũrũri-inĩ ũcio. Kuuma hĩndĩ ĩyo, ahunjia maathire makĩongerekaga na njĩra nene mũno. O na rĩrĩa thirikari yagiririe wĩra wa Aira a Jehova mwaka-inĩ wa 1962, no maathire na mbere kuongerereka. Rĩrĩa Aira a Jehova metĩkĩrirũo kĩĩwatho bũrũri-inĩ ũcio Dicemba 1974, kwarĩ na ahunjia makĩria ma 13,000.

Ũmũthĩ kũrĩ na ahunjia makĩria ma 50,000 marahunjia ũhoro ũrĩa mwega bũrũri-inĩ wa Portugal na icigĩrĩra-inĩ ingĩ iria ciaragio rũthiomi rwa Kĩportuguese ta Azores na Madeira. Amwe ao nĩ tũcũcũ twa arĩa maathikĩrĩirie mĩario ĩtakariganĩra ĩrĩa yarutirũo nĩ Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford mwaka-inĩ wa 1925.

Nĩ tũracokia ngatho kũrĩ Jehova na kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio a tene nĩ ũndũ wa gũtongoria wĩra wa kũhunjia matarĩ na guoya marĩ ‘ndungata cia Kristo Jesu kũrĩ ndũrĩrĩ.’—Rom. 15:15, 16.—Kuuma mũthithũ-inĩ witũ bũrũri-inĩ wa Portugal.