“MONO vandaka ti kivuvu mosi.” Bamvula 50 me luta, na Augusti 28 ya mvu 1963, Martin Luther King, Jr., muntu ya Amerika yina vandaka kunwanina banswa ya bantu tubaka bangogo yai na disolo na yandi ya me zabanaka mingi. Ntangu yandi tubaka bangogo yai ya ke benda dikebi, Martin Luther monisaka kivuvu na yandi, nde kilumbu mosi bantu ta zinga kukonda kuvandaka ti bangindu ya mbi sambu na mpusu ya nkaka. Ata yandi vandaka kutubila bawi yina vandaka na Étas-Unis, bantu ya bansi mingi ndimaka dibanza na yandi.

Bangonda tatu na nima ya diskure na yandi, na Novembri 20, 1963, bansi kuluta 100 kumaka kusadila Ntuma ya Nations unies ya Kumanisa Mitindu Yonso Convention internationale sur lʼélimination de toutes les formes de discrimination raciale. Na bamvula yina landaka, bo bakaka bangidika ya nkaka yina vandaka kutadila nsi-ntoto ya mvimba. Bikesa yina yonso ya mbalu ke basisa ngiufula yai: Inki mbutu yo basisaka?

Na Marsi 21, 2012, Ban Ki-moon, secrétaire général ya Nations unies tubaka nde: “Kele ti bangwakana mpi bisadilu mingi ya mbalu—​mpi bansiku yina bo ke bakisaka na nsi-ntoto ya mvimba​—sambu na kubuyisa nkadilu ya kumenga bantu, mpusu mpi insi mosi, mpi mambu ya nkaka ya kiteso mosi. Ata mpidina, nkadilu ya kumenga bantu ke landa kuniokula bamilio ya bantu na nsi-ntoto ya mvimba.”

Ata na bansi yina bo me salaka bikesa sambu na kununga nkadilu ya kumenga mpusu ya nkaka mpi kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka, beto fwete landa kudiyula nde: Keti bikesa yina me manisa mpenza mawi ya kati yina bantu ke vandaka ti yo sambu na diambu yina to keti bo ke longaka kaka bantu na kumonisa ve nde bo ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bankaka? Bantu ya nkaka ke ndimaka nde bikesa ya mutindu yina lenda kanga nzila na kukonda kumenga bankaka, kansi yo lenda manisa ve nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka. Sambu na nki? Sambu kumenga bankaka lenda monana na meso mpi nsiku lenda pesila yo ndola, kansi kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka ke vandaka na kati ya mabanza mpi ya mawi ya muntu, yina lenda vanda mpasi na kuyala.

Yo yina, bikesa yonso yina bantu ke sala sambu na kumanisa nkadilu ya kubakila bankaka bangindu ya mbi fwete manisa kaka ve mambu yina bantu ke sala sambu bo ke mengaka bantu ya nkaka; kansi bikesa yina fwete soba mabanza mpi mawi yina muntu kele na yo sambu na dikanda ya nkaka. Keti diambu yai lenda salama mpenza? Kana ee, inki mutindu? Bika beto tadila bambandu ya kieleka ya luzingu yina ta sadisa beto na kumona kaka ve nde, bantu lenda sala bansoba kansi mpi nde kele ti kima mosi yina lenda sadisa bo na kusala bansoba.

Linda: Mono butukaka na Afrika ya Sudi. Mono vandaka kumona bantu yonso ya Afrika ya Sudi yina vandaka ve mindele bonso bantu mpamba, yina me longukaka ve, ya bo lenda tudila ve ntima, mpi kaka bonso bansadi ya mindele. Mono bwaka na mutambu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka mpi mono vandaka nkutu kubakisa yo ve. Kansi, nkadilu yina yantikaka kusoba ntangu mono yantikaka kulonguka Biblia. Mono longukaka nde “Nzambi ke pona-ponaka ve” mpi nde ntima kele mfunu mingi kuluta mpusu ya nitu to ndinga yina beto ke tubaka. (Bisalu 10:34, 35; Bingana 17:3) Bafilipi 2:3 sadisaka mono na kubakisa nde kana mono ke tadila bantu ya nkaka nde bo me luta mono, mono ta vanda ti makuki ya kununga nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka. Kuzinga na kuwakana ti minsiku yai ya Biblia sadisaka mono na kutudila bankaka dikebi kukonda kutala mpusu na bo. Ntangu yai, mono ke kudiwa nde  mono me katukaka na kimpika ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka.

Michael: Mono yelaka na kisika yina mindele ya Australie vandaka mingi, mpi mono vandaka ti bangindu ya mbi mpenza sambu na bantu ya Azia, mingi-mingi ba shinwa. Kana mono ke tambusa kamio, mpi me mona muntu mosi yina kele bonso muntu ya Azia, mono vandaka kukulumusa vitre mpi kutuba mambu ya mbi bonso “Vutuka na insi na nge, muntu ya Azia!” Na nima, ntangu mono yantikaka kulonguka Biblia, mono bakisaka mutindu Nzambi ke tadilaka bantu. Yandi ke zolaka bo ata bo kele bantu ya konso insi to ya konso mpusu. Zola yina simbaka ntima na mono, mpi kimbeni na mono kitukaka zola. Kumona nsoba ya mutindu yina kele diambu ya kuyituka. Bubu yai, mono ke vandaka na kiese mingi ya kuvukana ti bantu ya bansi yonso mpi ya makanda yonso. Yo me sobaka mutindu na mono ya kutadila luzingu mpi yo me natilaka mono kiese ya mingi.

Sandra: Mama na mono vandaka muntu ya mbanza Umunede na nzadi ya Niger, na Nigéria. Kansi, tata na mono, vandaka muntu ya mbanza Edo mpi vandaka kutuba ndinga Esan. Sambu na luswaswanu yina, dibuta ya tata na mono vandaka kumenga mama na mono tii kilumbu yandi fwaka sambu bo vandaka kubakila dikanda na bo bangindu ya mbi. Yo yina, mono silaka nde mono ta wakana ve ti konso muntu yina ke tubaka ndinga Esan mpi nde mono ta kwela ve ata fioti muntu ya Edo. Kansi ntangu mono yantikaka kulonguka Biblia, mono kumaka kutadila mambu mutindu ya nkaka. Sambu Biblia ke tubaka nde Nzambi ke pona-ponaka ve mpi nde yandi ke ndimaka konso muntu yina ke tina yandi boma, inki mutindu mono lenda menga bantu sambu na dikanda to ndinga na bo? Mono sobaka mabanza na mono mpi salaka bangwisana ya ngemba ti dibuta ya tata na mono. Kusadila minsiku ya Biblia me pesaka mono kiese mpi ngemba ya mabanza. Yo me sadisaka mono mpi na kuvanda na bangwisana ya mbote ti bantu ya nkaka ata bo kele bantu ya nki insi, inki mpusu, to inki ndinga. Ebuna bakala yina mono kwelaka? Yandi kele muntu ya mbanza Edo mpi ke tubaka ndinga Esan!

Sambu na nki Biblia me sadisaka bantu yai mpi mingi ya nkaka na kununga kimbeni ya ngolo mpi nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka?  Sambu yo kele Ndinga ya Nzambi. Yo kele ti ngolo ya kusoba mabanza mpi mawi ya muntu sambu na bankaka. Diaka, Biblia ke monisaka mambu yina kele mfunu sambu na kutula nsuka na nkadilu yonso yina ke tadila kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka.

Ata nzayilu ya Biblia lenda sadisa muntu na kuyala mawi yina ya ngolo mpi kukatula yo, kele ti mambu zole ya nkaka yina beto fwete nwana ti yo na ntwala nde nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka kumana kimakulu. Ya ntete, disumu mpi kukonda kukuka. Biblia ke tuba pwelele nde: ‘Ata muntu mosi ve me konda kusala masumu.’ (1 Bantotila 8:46) Ata beto me sala bikesa ya nki mutindu, na kati ya ntima beto ke nwanaka mvita ya mutindu mosi ti yina ntumwa Polo sonikaka nde: “Ntangu mono ke zola kusala mambu ya mbote, mambu ya mbi kele na mono.” (Baroma 7:21) Yo yina, mbala na mbala ntima na beto ya kukonda kukuka ta vandaka ti “bangindu ya mbi” yina lenda pusa beto na kumenga bankaka.​—Marko 7:21.

Ya zole, bupusi ya Satana Diabulu. Biblia ke monisaka yandi bonso “muntu ya ke fwaka bantu” mpi ke tubaka nde yandi “ke kusaka ntoto ya mvimba.” (Yoane 8:44; Kusonga 12:9) Yo ke tendula kikuma yina kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka me yalumukaka mpi bantu ke kuka ve kumanisa nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka, kumenga bankaka, kufwa bantu mingi na mbala mosi, kumenga mpusu, dibundu mpi luzingu ya bankaka.

Yo yina, na ntwala nde nkadilu ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka kumana kimakulu, bo fwete katula ntete disumu, kukonda kukuka mpi bupusi ya Satana Diabulu. Biblia ke monisa nde Kimfumu ya Nzambi ta lungisa yo.

Yezu Kristu longaka balongoki na yandi na kusamba Nzambi na bangogo yai: “Bika nde Kimfumu na nge kukwisa. Bika nde luzolo na nge kusalama na ntoto, bonso na zulu.” (Matayo 6:10) Kimfumu ya Nzambi kele nzila yina mambu yonso ya kukonda lunungu​—tanga kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka mpi kumenga bo—​ta mana.

Ntangu Kimfumu ya Nzambi ta kwisa mpi ta twadisa mambu ya nsi-ntoto, bo ta ‘kanga’ Satana “na mpila nde yandi kusa diaka ve makanda.” (Kusonga 20:2, 3) Na nima, “ntoto ya mpa,” ta vanda disongidila kimvuka ya bantu yina “na kati na yo lunungu ta vanda.” *​—2 Piere 3:13.

Bantu yina ta zinga na kimvuka yina ya bantu ya lunungu ta kuma bantu ya kukuka mpi ta katuka na kimpika ya disumu. (Baroma 8:21) Sambu bo ta vanda bantu ya Kimfumu ya Nzambi, “ata kima ya mpasi to ya mbi” ta kumina bo ve. Sambu na nki? Sambu “ntoto ta fulukaka” ti nzayilu ya Yehowa. (Yezaya 11:9) Na ntangu yina, bantu yonso ta longuka banzila ya Yehowa Nzambi mpi ta landa kimuntu na yandi ya zola. Ya kieleka, yo ta vanda nsuka ya nkadilu ya kubakila bankaka bangindu ya mbi, “sambu Nzambi ke pona-ponaka ve.”​—Baroma 2:11.