Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

“Ɩkɩlɩ sumasɩ sakɩyɛ kumm.”​—MAATIYEE 10:31

Ɛsɔ keŋni-ŋ yaa we?

Ɛsɔ keŋni-ŋ yaa we?

MBƲ WONDU KƖLƖZƖTƲ KPƐLƖKƖƔ-ÐƲ YƆ

Cɛcɛsɩ 60 nzɩ sɩtɩŋɩɣ pɩɣa lʋlʋʋ wayɩ yɔ, sɩ-tɔm cɛyɩ kpem. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩkɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa pɩpɔzʋʋ se asɔnʋʋ nɛ ɛ-pɩɣa pɔñɔɔnɩ ɖama camɩyɛ nɛ pɩsa nɛ sɔɔlɩm cɛyɩsɩ pɛ-hɛkʋ taa nɛ pɩɣa pɩzɩ kapaɣlɩ camɩyɛ yɔ. *

Ɛbɛ yɔɔ asɔnʋʋ sɔɔlɩ hɛndɩnʋʋ ɛ-pɩɣa cɩɩɩ? Wɩlɩyʋ sɔsɔ Jeannette Crenshaw lɩzɩ pɩ-taa tɔm susuu takayaɣ nakɛyɛ (The Journal of Perinatal Education) taa se: Sɔɔlɩm seɣtuu pʋyʋ (hormone) weyi payaɣ se ocytocine yɔ, “eseɣtiɣ asɔnʋʋ se etukuuni ɛ-pɩɣa, ɛhɛndɩɣnɩ-kɛ nɛ ɛhaɣ-kɛ hɩɖɛ.” Seɣtuu pʋyʋ lɛɛbʋ “sɩɣnɩ asɔnʋʋ se ɛtɩlɩ pɩɣa kɩcɛyɩm” nɛ ɛñɔɔnɩ-kɛ nɛ ɛcɔŋnɩ kɔ-yɔɔ camɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ mbʋ?

Sɔɔlɩm sɔsɔm mbʋ pɩwɛ asɔnʋʋ nɛ ɛ-pɩɣa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, pɩlɩnɩ ɖa-Lɩzɩyʋ sɔɔlɩm tʋ Yehowa * cɔlɔ na. Wiyaʋ Daviid sam Ɛsɔ nɛ ɛtɔ se ‘ɛnʋ lɩzɩnɩ-ɩ e-ɖoo lotu taa’ nɛ eyele nɛ e-ɖoo cɔnɩ ɛ-yɔɔ camɩyɛ. Ɛtɩmaa se: “Paɖʋzɩ-m ñe-nesi tɛɛ, ma-lʋlʋʋ wiye, ñɛkɛnɩ mɛ-Ɛsɔ ɖooo mon-ɖoo lotu taa.”—Keɣa 21:10, 11.

MAƔZƖ NƐ ŊNA: Ye Ɛsɔ ɛlabɩ ɖʋtʋ kɩbandʋ ndʋ se pɩsa nɛ asɔnʋʋ pɩzɩ ɛhɛndɩnɩ ɛ-pɩɣa nɛ ɛcɔnɩ ka-kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ, pɩɩwɩlɩɣ se Ɛsɔ ɛnʋ ekeŋni ɖa-taa paa weyi yaa we? Bibl yɔɔdaa se: “Ðɩkɛ Ɛsɔ piya.”—Tʋma Labʋ 17:29nwt.

NDƲ BIBL HEYIƔ-ÐƲ ƐSƆ WEYI EKEŊNI-ÐƲ YƆ Ɛ-YƆƆ YƆ

Yesu Krɩstʋ weyi ɛsɩm Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ paa anɩ yɔ, ɛyɔɔdaa se: “Ɛzɩ paapɛdɩɣ sumasɩ naalɛ kobo yaa we? Pɩtɛ lɛ sɩ-taa nakɛyɛ ɛɛtɔlʋʋ hadɛ yem nɛ mɩ-Caa tɩsɔɔlɩ. Piyele mɩ yɔ, pakalɩ mɩ-ñʋʋ taa ñɔsɩ kpeekpe. Mbʋ lɛ, ɩtaalɛyɩ, ɩkɩlɩ sumasɩ sakɩyɛ kumm.”​—Maatiyee 10:29-31.

Ða-taa sakɩyɛ eekeŋni sumasɩ nzɩ ɖɩnaɣ yɔ, pɩcandɩnɩ nzɩ sɩtɔlʋʋ tataa yɔ. Ɛlɛ ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, ekeŋni sɩ-taa paa ŋga. Ɛlɛ paa sumasɩ ɩtɩɩɖɔ ɛzɩma yɔ, ɛyʋ mʋ ñɩm Ɛsɔ ɛsɩndaa nɛ ɛkɩlɩ-sɩ. Ye mbʋ ‘taalɛyɩ’ yaa sɔɔndʋ ɛtaakpa-ŋ, Ɛsɔ keŋni-ŋ. Halɩ ɛsɔɔlɩ-ŋ siŋŋ.

Ɛsɔ maɣzɩɣ ɖɔ-yɔɔ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ sɔɔlɩm nɛ piɖeni-ɖʋ

Masɩ hɛzɩɣ ɖa-laŋa

  • “Paa le [Yehowa] ɛsa cɔŋnɩ kɩdɛkɛdaa nɛ kɩbama.”—ADUWA 15:3.

  • “[Yehowa] ɛsa wɛ siɣsiɣ tɩnaa yɔɔ nɛ ɛkʋŋ nɩŋgbaaŋ po-kubusi cɔlɔ.”—KEƔA 33:16.

  • “La nɛ mɛmɛyɩ ñɔ-sɔɔlɩm yɔɔ. Ña weyi ŋna ma-kʋñɔŋ nɛ ŋtɩlɩ pʋtɔdɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa mɛwɛɛ yɔ.”​—KEƔA 30:8.

“PƖLAKAƔ-M ƐZƖ YEHOWA TƖSƆƆLƖ-M YƆ”

Ɛzɩ pɩlɛɣzɩɣ nabʋyʋ ɛyʋ wezuu caɣʋ taa, ye ɖɩnawa se Ɛsɔ sɔɔlɩ-ɖʋ, ekeŋni-ɖʋ nɛ ɛcɔŋnɩ ɖɔ-yɔɔ camɩyɛ yɔ? Ɛzɩ Hannah * weyi ɛwɛ Aŋgletɛɛrɩ yɔ, ɛyɔɔdʋʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩlɛɣzɩɣ:

“Alɩwaatʋ sakɩyɛ taa pɩlakaɣ-m ɛzɩ Yehowa tɩsɔɔlɩ-m nɛ eewelisiɣ ma-adɩma yɔ. Nɛ mamaɣzɩɣ se pʋtɔma men-tisuu tɩɖɔɔ. Mamaɣzaɣ ɖɔɖɔ se ɛwɛɛ ɛhɔŋ ma-nɩŋgbaaŋ yaa eekeŋni-m mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɛnfɛyɩ wazaɣ nakɛyɛ. Pɩlakaɣ-m ɛzɩ Ɛsɔ paa fɛyɩnɩ-m yɔ.”

Ɛlɛ pitileɖi lɛ, Hannah yele pɩtʋʋ Yehowa sɔɔlɩm yɔɔ. Ɛbɛ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛlɛɣzɩ lɩmaɣza? Ɛlɩzɩ pɩ-taa se: “Lɛɣzɩtʋ kɔm pazɩ pazɩ. Mɔntɔzʋʋ samaɣ taa tɔm yɔɔdʋʋ nabʋyʋ yɔɔ pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Tɔm yɔɔdʋʋ mbʋ pɩ-taa, pañɩɣ niye Yesu kɩlaʋ sɩm wazasɩ yɔɔ, pitukuni-m siŋŋ nɛ pɩsɩnɩ-m nɛ mana se Yehowa sɔɔlɩ-m. Yehowa cosuu ma-adɩma yɔɔ lɛ, mɛ-ɛsɩtɛɣlɩm kilimuu nɛ manaɣ se toovenim ɛsɔɔlɩ-m. Bibl kpɛlɩkʋʋkediɣzisi wobu sɩnɩ-m ɖɔɖɔ nɛ mantɩlɩ Yehowa wɛtʋ nɛ ɛ-nʋmɔŋ nɛ pɩkɩlɩ. Lɛɛlɛɛyɔ, menɖiɣzinaa se Yehowa sɔɔlɩ ɖa-tɩŋa nɛ ɛcɔŋnɩ ɖa-taa paa weyi lɛ ɛ-yɔɔ.”

Hannah tɔm tʋnɛ tɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ. Ɛlɛ ɛbɛ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ se Ɛsɔ sɩm ɖɛ-wɛtʋ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛsɩnɩ-ɖʋ? Ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩkaɣ cosuu tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ.

^ tay. 3 Halaa nabɛyɛ wɛɛ lɛ, pitiki-wɛ yɔɔɔ lʋlʋʋ wayɩ kpaagbaa nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛ-wɛ kaɖɛ se pɔñɔɔnɩ pe-piya nɛ pɛhɛndɩnɩ-sɩ. Paa mbʋ yɔ, pɩfɛyɩ se pamaɣzɩ se pɔ-cɔlɔ pɩlɩnaa. Ðɔkɔtɔ ŋgʋ kɩwɛ Etaazuunii nɛ payaɣ-kʋ se Institut américain de la santé mentale yɔ, kɩlɩzɩ pɩ-taa se: “Ɛzɩma pitiki asɔŋ nɩɩyɩ yɔɔɔ lʋlʋʋ wayɩ kpaagbaa yɔ, pɩlɩɣnɩ tomnaɣ yɔɔ nɛ lɩmaɣza taa kʋdɔŋ nakʋyʋ cɔlɔ . . . ɛlɛ pɩɩlɩɣnɩ mbʋ asɔŋ ɛnɩ ɛlaba, yaa pɩɩwɛ se ɩla nɛ ɩtɩla yɔ pɩ-cɔlɔ.” Ye ŋsɔɔlaa se ŋtɩlɩ nɛ pɩkpaɖɩ pɩlɩɩnɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ yɔ, kalɩ 8 Juin 2003 tɛ Réveillez-vous taa tɔm ñʋʋ Comprendre la dépression postnatale.

^ tay. 5 Bibl taa lɛ, Ɛsɔ payaɣ se Yehowa yaa Yahve.​—Ejipiti Lɩʋ 3:15.

^ tay. 15 Pɛlɛɣzɩ hɩla naayɛ tɔm ñʋŋ ɛnɛ ɩ-taa.