Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

Thayũ Nĩ Kyaũ?

Thayũ Nĩ Kyaũ?

Ũndũ Mbivilia ĩsũngĩĩte

 Nthĩnĩ wa Mbivilia, ndeto “thayũ” ĩalyũlĩtwe kumana na ndeto ya Kĩevelania neʹphesh na ndeto ya Kĩkiliki psy·kheʹ. Ndeto ĩsu ya Kĩevelania (neʹphesh) ĩla ĩalyũlĩtwe thayũ yonanasya “kyũmbe kĩũveva,” nayo ndeto ya Kĩkiliki (psy·kheʹ) yonanasya “kĩndũ kĩ thayũ.” a Kwoou thayũ nĩ kyũmbe kĩ kĩima, ĩndĩ ti kĩndũ kĩ nthĩnĩ wakyo kĩla kĩtakusaa yĩla mwĩĩ wakwʼa. Kwasũanĩa maũndũ aa monanĩtye kana thayũ nĩ mũndũ e mũima:

Atamu ndaaĩkĩwa thayũ—‘atwʼĩkie kyuu [kana kyũmbe] kĩ thayũ’

  •   Yĩla Yeova Ngai woombie mũndũ wa mbee, Atamu, Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ atwʼĩka kyuu [kana kyũmbe] kĩ thayũ.” (Mwambĩlĩlyo 2:7) Kwoou Atamu ndaaĩkĩwa thayũ—atwʼĩkie kyũmbe kĩ thayũ, kana mũndũ.

  •   Mbivilia yaĩtye kana thayũ no ũthũkũme, ũkenda lĩu, ũkaya, ũkaatĩĩa mĩao, na no ũkiite mũndũ mũkwʼũ. (Alivai 5:2; 7:20; 23:30; Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 12:20; Alomi 13:1) Maũndũ asu matonya kwĩkwa nĩ mũndũ e mũima.

Wʼo thayũ no ũkwʼe?

 Ĩĩ thayũ no ũkwʼe. Ve mĩsoa mingĩ Mbivilianĩ yonanĩtye kana thayũ no ũkwʼe. Kwasisya ngelekanyʼo ii:

  •   “Thayũ ũla wĩkaa naĩ, ũkakwʼa.”—Esekieli 18:4, 20, King James Version.

  •   Nthĩnĩ wa Isilaeli ya tene, mũndũ (kana thayũ) ũla weeka naĩ ngito aaĩlĩte ‘kũvetwa.’ (Kuma 12:15, 19; Alivai 7:20, 21, 27; 19:8, King James Version) Mũndũ ũsu aaĩlĩte “kũawa.”—Kuma 31:14, King James Version.

  •   Mĩsoa ĩmwe ya Mbivilia ĩtũmĩĩte ndeto “thayũ mũkwʼũ” kwonanyʼa mũndũ mũkwʼũ. (Alivai 21:11, maelesyo ma kwongeleela Mbivilianĩ ya NWT; Motalo 6:6, maelesyo ma kwongeleela Mbivilianĩ ya NWT) O na kau Mbivilia mbingĩ itũmĩĩte ndeto “mwĩĩ mũkwʼũ” kana “mũndũ mũkwʼũ” mĩsoanĩ ĩsu, Kĩevelania kya tene kĩtũmĩĩte ndeto neʹphesh, kana “thayũ.”

Ndeto neʹphesh no yonanyʼe thayũ wa mũndũ kana wa nyamũ

 Mbivilia nĩtũmĩaa ndeto ya Kĩevelania, neʹphesh, kwonanyʼa thayũ wa mũndũ kana wa nyamũ. Kwa ngelekanyʼo, ndeto ĩsu nĩtũmĩĩtwe ũu nthĩnĩ wa Yovu 33:22. O ta ũu, Mbivilia nĩyonanĩtye kana thayũ wa mũndũ (neʹphesh) nũtonya kũlikwʼa mũisyonĩ kana mũndũ akawasya.—Kuma 4:19; Asili 9:17; Avilivi 2:30.

 Kwĩthĩwa ndeto “thayũ” ĩtonya kũtũmĩwa ũu, nĩkũtũtetheeasya kũelewa mĩsoa ĩla yonanĩtye kana thayũ ‘nĩ umaa.’ (Mwambĩlĩlyo 35:18) Ndeto isu syĩthĩawa iyonanyʼa kana thayũ wa mũndũ nĩwathela. Mbivilia imwe ialyũlĩte ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Mwambĩlĩlyo 35:18 atĩĩ: “nĩwavevie ya mũthya.”—Good News Translation; New Jerusalem Bible.

Ũmanyĩsyo wa kana mũndũ ndakusaa waumie va?

 Ndĩni sya Kĩklĩsto ila iĩkĩĩaa kana thayũ ndũkusaa syumasya ũmanyĩsyo ũsu nthĩnĩ wa momanyĩsyo ma tene ma Akiliki, ĩndĩ ti kuma Mbivilianĩ. Ĩvuku Encyclopædia Britannica yaĩtye atĩĩ: “Yĩla Mbivilia yaweta thayũ yĩthĩawa ĩyonanyʼa mĩthũmũ, ĩndĩ ndyonanasya kana ve kĩvathũkanyʼo katĩ wa thayũ na mwĩĩ wa mũndũ. Ũmanyĩsyo wa ndĩni sya Kĩklĩsto ĩũlũ wa kũtaanĩsya kwa thayũ na mwĩĩ waumanie na Akiliki ma tene.”

 Ngai ndesa kwĩtĩkĩla momanyĩsyo make mavulanwʼe na momanyĩsyo ma andũ, o tondũ maĩkĩĩaa kana thayũ ndũkusaa. Vandũ va ũu, Mbivilia ĩnenganĩte ũkanyʼo ũũ: “Ĩsũvĩei mũndũ o na wĩva ndakamũtave na ũĩ wa nthĩ na ũvũngũ mũthei wosanĩte na kĩthĩo kya andũ.”—Akolosai 2:8.

a Sisya ĩvuku, The New Brown, Driver, and Briggs Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ĩthangũ ya 659, na yĩngĩ yĩtawa Lexicon in Veteris Testamenti Libros, ĩthangũ ya 627. Aalyũli aingĩ ma Mbivilia maalyũlaa ndeto neʹphesh na psy·kheʹ kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo kwosana na kĩla kĩũneenewa. Matũmĩaa ndeto ta “thayũ,” “mũndũ,” “kyũmbe,” kana “mwĩĩ.”