Content de lai

Malawm Ni Hpe Lai U

Karai A Mying Hpe Bai Bang Wa Ai Ga Gale Masha Lahkawng

Karai A Mying Hpe Bai Bang Wa Ai Ga Gale Masha Lahkawng

 Masha law law sharin la hpang wa ai akyu hpyi ga langai gaw, sape ni hpe Yesu sharin ya ai Madu a akyu hpyi ga re. Ga Shaka Nnan ngu ai Chyum Laika hta dai akyu hpyi ga lawm ai. Kyu hpyi ga hpe ndai hku hpang da ai: “Sumsing lamu na anhte a Wa e, Na a amying nsang chyoi pra nga lit ga.” (Mahte 6:9) Karai Kasang a mying hpe Inglik hku “Jihoba,” kalang lang “Yawe” ngu tsun da tim, Ingalik Ga Shaka Nnan ni hta nau n mu lu ai. Ga gale ai ni gaw, Zeu, Herma, Artemi ni zawn shut shai ai nat hpara ni a mying ni hpe ka shalawm da ai. Rai yang, Chyum Laika a Madu, tengman ai Karai Kasang a mying hpe mung ka shalawm ging ai n re i?​—Kasa 14:12; 19:35; 2 Timohti 3:17.

Ga Shaka Ningnan hta shut shai ai nat hpara law law a mying lawm ai rai yang, tengman ai Karai Kasang a mying mung lawm na hpe myit mada mai ai n re i?

 Inglik Chyum Laika ga gale ai Lansalaw Shat-we hte Hpredarik Paka yan gaw, Karai a mying hpe Ga Shaka Nnan hta bai ka shalawm ging ai ngu kamsham wa ai. Madung Chyum Laika hta Karai a mying lawm wa tim, hpang de shaw kau hkrum ai. Dai majaw “bai ka shalawm ging ai” ngu shan dawdan wa ai. Hpa majaw dai hku dawdan ai kun?

 Shat-we hte Paka gaw, Ga Shaka Dingsa ngu ai Hebre ga hte ka da ai lata hte ka ai moi na Chyum Laika ni hta Karai a mying hkying lam lawm ai ngu chye da ai. Dai majaw, shan hta nga ai Ga Shaka Ningnan hta Karai a mying hkum hkum tsup tsup hpa majaw n lawm ai kun ngu ai hpe chye mayu wa ai. a Shat-we gaw, Ga Shaka Dingsa hta chyahkring hkring mu lu ai “Yehowa a lamu kasa” ngu ai zawn re ai ga si nkau hpe, lata hte ka ai Ga Shaka Ningnan ni hta lawm ai hpe sadi hkrup ai. Raitim, Grik Ga Shaka Ningnan Chyum Laika ka ai ni gaw, dai shara hta Karai a mying a malai “Madu” ngu lachyum nga ai “Kiri-aw” ngu ai Grik ga si hpe ka bang da ai hpe mung sadi hkrup wa ai.​—2 Hkawhkam 1:3, 15; Kasa 12:23.

Hebre ga hte Karai Kasang a mying

 Inglik ga gale Chyum Laika ni hpe Shat-we hte Paka yan dip shapraw ai lam n galaw shi ai kaw nna, kaga Inglik ga gale ai ni mung Ga Shaka Ningnan hta Karai Kasang a mying hpe bai shalawm wa ma ai. Raitim, shara loi mi hta sha re. b Ga Si Hpe Dingtawk Hku Nna Ga Gale Ai Shaka Ningnan hpe, Paka n shapraw shi ai 1863 du hkra Karai a mying hpe Inglik Chyum Laika hta law law bai bang wa ai, ga gale masha langai mi mung n nga ga wa ai. Lansalaw Shat-we hte Hpredarik Paka ni gaw kadai ni kun?

Lansalaw Shat-we

 Lansalaw Shat-we (1808-1861) gaw, Ingalan mungdan a ningtau tara kasa daju Sa Lansalaw Shat-we a shadang sha re. Shi gaw tara kasa rai nna Ingalikan hpung masha re. Masum Raitim Langai Karai hpe kam tim, Karai a mying hpe hkungga ai. “Hkik hkam ai mying ningsang YEHOWA” ngu shaga wa ai. Kabu Gara Shiga Laika Re Ai Mahte Hte Marku hpe ga gale ai shaloi, madung ga yan hta “Yehowa” ngu ai mying hpe 28 lang ka da nna, de a matsing laika hta 465 lang ka da ai.

 Hebre ga hte ka da ai Ga Shaka Dingsa hta Karai a mying hpe mu nna, dai mying a lachyum hpe Shat-we chye wa ai rai na re. Ga Shaka Dingsa hpe Grik ga hte ga gale ai ni gaw, Karai Kasang a mying lawm ai shara ni hta Madu (Kiri-aw) ngu ai ga si hpe malai bang kau ma ai. Shanhte gaw “n ding man ai ga gale masha ni re” ngu Shat-we tsun wa ai.

The Gospel according to Mathtew rendered into English with notes, by L. Shadwell (1859), provided by hte Bodleian Libraries. Licensed under CC BY-NC-SA 2.0 UK. Modified: Text highlighted

Mahte 1:20 hpe madun da ai Shat-we a ga gale chyum

 Shat-we a ga gale Chyum Laika hta, “Yehowa” ngu ai mying hpe Mahte 1:20 hta shawng nnan lang wa ai. Dai chyum daw a matsing laika hta ya na zawn ka da ai: “Ga Shaka Ningnan a kaga chyum daw ni hte ndai chyum daw hta mu lu ai [Madu ngu ai] ga si gaw, Karai Kasang a mying YEHOWA hpe tsun mayu ai re. Dai mying hpe Inglik ga gale Chyum Laika hta bai bang na matu ahkyak htum re. . . . Karai Kasang hpe shagrau na matu dai hku galaw nan galaw ra ai. Karai Kasang gaw shi a lam tsun dan na matu YEHOWA ngu ai mying hpe lang wa ai. Dai majaw, anhte mung Karai a lam tsun ai shaloi, dai mying hpe akyu jashawn ra ai. . . . Jim Hkawhkam Ga Gale Chyum (King James Version) hta YEHOWA ngu ai mying n lawm ai daram re. . . . Karai a mying n re ai sha Madu ngu ai ga si hpe sha mu lu ai.” Shat-we gaw, nta hta pyi “Madu” ngu shaga hkrum ai majaw, Karai Kasang a mying hpe malai tsun ai shaloi “grit nem htum arawng sadang gaw . . . Madu” re ai ngu shi tsun wa ai.

“[Karai Kasang gaw] shi a lam tsun dan na matu YEHOWA ngu ai mying ningsang hpe akyu jashawn wa ai. Dai majaw, anhte mung Karai Kasang a lam tsun ai shaloi, dai mying ningsang hpe akyu jashawn ra ai.”​—Lansalaw Shat-we

 1859 ning hta Mahte Laika hpe, 1861 ning hta Mahte hte Marku Laika pawng hpawn hpe, Shat-we dip shapraw wa ai. 1861 ning, January 11, asak 52 ning hta Shat-we si mat ai majaw, shi a bungli ni hkring mat wa ai. Raitim, shi shakut galaw wa ai lam ni gaw kaman lila n byin mat ai.

Hpredarik Paka

 Hpredarik Paka (1804-1888) gaw Landan kaw na lusu ai hpaga la langai re. Asak 20 ning hta Ga Shaka Ningnan hpe ga gale hpang ai. Shat-we ga gale wa ai Mahte Laika hpe shi hkaja wa ai. Paka gaw Shat-we zawn, Masum Raitim Langai Karai hpe n kamsham ai. Shi ya na zawn ka ai: “[Karai Kasang a] tsawra ai Kasha a nawku hpung masha yawng . . . tengman ai tara hpe hkap la nna . . . langai sha re ai Chyahtum Chyalai N-gun Rawng Ai Madu Yehowa hpe nawku dawjau [lu u ga].” Lata hte ka da ai Ga Shaka Ningnan laika ni hta, Madu Karai Kasang hpe mung Madu, Madu Yesu hpe mung Madu ngu tsun da ai majaw, Karai Kasang hte Yesu gaw gara hku shai hkat ai lam chye na matu yak mat ai ngu, Paka hkamsha wa ai. Dai majaw, chyum daw nkau mi hta Madu hpe “Yehowa” ngu nna sha, Shat-we lang da ai hpe Paka grai myit lawm mat ai.

 Ndai lam ni hpe Paka hpa majaw chye na wa ai kun? Shi gaw Grik ga hpe hkaja nna, Grik ga yan masa hpaji (grammar) laika buk, garan laika law law hpe ka wa ai majaw re. Inglik Chyum Laika hpung a hpung shang langai byin wa ai. Dai hpung gaw grau kaja ai Inglik Chyum Laika ni dip shapraw lu na matu, lata hte ka ai Chyum Laika ni hpe sawk sagawn hkaja wa ai. 1842 ning hta, shawng nnan ga gale wa ai Ga Shaka Ningnan Chyum Laika hpe adaw achyen ni, hkrang ni garan nna, Paka dip hpang wa ai. c

Paka (Hinghpatta) ga gale ai Ga Shaka Ningnan

Karai Kasang a Mying Hpe Bai Bang Na Matu Paka Shakut Wa

 Paka gaw shaning law law, ndai zawn ga san ni hte seng nna ka wa ai: “Grik ga si Kiri-aw hpe gara shara hta gaw, Madu Yesu hpe tsun mayu ai kun? Gara shara hta gaw, Karai Kasang hpe tsun mayu ai kun?” “Ga yan masa hpaji hku nga yang, Madu ngu ai gaw arawng sadang langai raitim, dai hpe hpa majaw amying langai hku nna chyahkring hkring lang nga ai kun?”

 Shat-we ga gale wa ai 1859 ning shapraw ai Mahte Laika hta Madu ngu ai ga si a lam, matsing laika ka da ai hpe Paka hti hkrup ai. Dai majaw, Chyum ga yan nkau hta Madu hpe “Yehowa ngu nna ga gale ra na” ngu ai hpe kam mat ai. Shi ga gale wa ai Ga Shaka Ningnan buk ting hpe bai gram ka wa ai. Shawng hpang ga yan, Grik ga yan masa hpaji hta madung nna “Yehowa” ngu ai mying hpe bai bang wa ai. Paka a 1863 ning shapraw ai Ga Si Hpe Dingtawk Ga Gale Ai Ga Shaka Ningnan ting hta Karai Kasang a mying hpe madung ga yan hta 187 lang shalawm da ai. Dai Chyum Laika gaw Hkristan Grik Chyum Laika ting hta Karai Kasang a mying hpe akyu jashawn da ai shawng nnan na Inglik Chyum Laika rai na masa nga ai. d

Paka a 1864 Ga Shaka Ningnan a malawm laika man

 1864 ning hta Paka gaw Tara Shang Masat Hkrum Da Ai Inglik Chyum Laika hte . . . Inglik Ga Shaka Ningnan Chyum Laika Hpe Ginrun Shingdaw Dan Ai Lam ngu ai hpe dip shapraw wa ai. Ga Shaka Ningnan Chyum Laika buk lahkawng hpe buk mi hku nna pawng dat ai gaw, shi dip shapraw da ai Chyum Laika hte ngam ai Chyum Laika gaw, gara shara hta gara hku shai hkat nga ai hpe chye na matu re. e

 Karai Kasang a mying bai bang ai a akyu ara hpe chye na matu, Tara Shang Masat Da Hkrum Ai Chyum Laika kaw na Chyum daw nkau mi hpe Paka madi madun wa ai. Ga shadawn, Roma 10:13 hta “Madu a amying nsang hpe shaga ai masha kadai mung, hkye hkrang la ai kaw du lu na ra ai” ngu nna hti lu ai. “Dai chyum daw ni hpe Tara Shang Masat Da Hkrum Ai Chyum Laika kaw na hti yang, dai gaw anhte a Madu re ai Kasha Yesu Hkristu hpe tsun ai n re ai sha, Yehowa hpe tsun nga ai ngu laika hti ai masha ni chye na kun?” ngu Paka san wa ai.

Jim Hkawhkam Ga Gale Chyum hte Paka a 1864 ga gale chyum ni hta na Roma 10:13

 Paka gaw shi a garan laika ni, laili laika ni shapraw na matu, ndau shana na matu gumhpraw law law htum hkam wa ai. Laning mi hta sha pyi, pau 800 jailang wa ai. Ya aten hte nga yang Britisha pau 100,000 jan (Amerikan Dola 132,000) hte bung ai. Jinghku ni, aya kaba ai hpung sara ni hpe mung shi a laika ni hpe bai jep ya na matu dai laika ni hpe sa ya wa ai.

 Chyum hpaji du nkau gaw, loi li sha shapraw wa ai Paka a laili laika ni, Ga Shaka Ningnan Chyum Laika ni hpe jahpoi asawng ma ai. Gaja nga yang, dai masha ni gaw Inglik Ga Shaka Ningnan hta Karai Kasang a mying hpe bai bang na matu, dingman ai myit hte shakut wa ai Paka, Shat-we hte kaga masha ni hpe manu n shadan ai ni she re.

 Wa-Wik Madun Htingnu De Chyai Hkawm Ai Lam: “Chyum Laika Hte Grau Htum Ai Mying Ningsang (Myen) ngu ai minit 10 na ai video hta kahtap hkaja yu u.

a Shingran 19:1, 3, 4, 6, hta lawm ai “Haleluya” a lachyum gaw “Masha yawng, Ya hpe shakawn kungdawn mu” re. “Ya” ngu ai gaw “Yehowa” a kadun dawk ga si re.

b Ga Shaka Ningnan Chyum Laika hpe ngut kre hkra Shat-we n lu gale wa ai. Hpilip Dorit, Etwat Hatwut, Wiliyam Nyukam, Etga Tela, Gibat Wikhpi ni gaw matut nna ga gale wa ai.

c Paka gaw nawku htung laika ni hte ga gale Chyum Laika ni ka ai shaloi, Yaman Hinghpatta ngu ai mying hpe lang wa ai. Hpaga bungli hte Chyum Laika hkaja ai lam n gayau mat na matu re. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika (Myen) a bungjat daw hta dai mying hpe chyahkring hkring tsun dan da ai.

d 1864 ning hta Paka shapraw wa ai Inglik Ga Shaka Ningnan Chyum Laika hta Karai Kasang a mying 186 lang lawm ai.

e Paka a ga gale Chyum Laika ni garai n shapraw shi ai aten kaw nna, Hebre ga hte ga gale da ai Ga Shaka Ningnan a shara law law hta Karai Kasang a mying hpe mu lu ai. 1795 ning hta mung, Yohan Yaku Shataw a Jaman ga gale Chyum Laika hta Karai Kasang a mying hpe Mahte kaw nna Yuda du hkra 90 lang jan lang da ai.