Twende kovidio oini

Twende komurya

Okuhunganeka oruyaveze

Okuhunganeka oruyaveze

Hapo wa rora okuripura kutja oruyaveze roye neṱunḓu roye maru sana pi? Hapo u muna kutja maru rire oruveze rondjoura poo romauzeu, oruveze rorusuvero poo ma rire rourike? Hapo u muna kutja mohupu orure, poo mo ṱu tjimanga? Oure wozombura ozengi tjinene, ovandu va raisa oumune wawo ohunga nokutja oruyaveze maru sana pi.

Ndino, ozonongo ze konḓonona omanyinganyingiro nomuhapo wevaverwa okuuka oruyaveze. Nandarire kutja omaukiro wawo tjiva ye yenenisiwa, ouhumandu warwe kaye rire ouatjiri. Otjotjihorera, Mombura ndji 1912, Guglielm Marconi, ngwa ungura o-telegraph ndji ha hakwa kozongoze zorutjeno, wa hunganeka kutja: “Omaunguriro woviṋa mbi ha hakwa kozongoze zotutjeno maku yandisa ovita mouye mena rokutja ovandu mave yenene okuhungira.” Nu otjiuru tjonganda ndji o-Decca Record, ngwa nakaura otjimbumba tjomizumbi ihi o-Beatles mo 1962, aa kambura kutja okuungurisa oviketara momizumbi ma rire oviṋa vyorukapitaveze, nu ka maa vi ka ungurisiwa rukwao.

Ovandu ndino ve yenda kozombuke nozondjai mokuvanga okutjiwa oruyaveze. Varwe ve paha ondunge okuza kovatjiwe vozonyose; ovikarata mbi tara ozonyose nambano oviṋa mbi kara momambo nozokorande aruhe. Wina varwe ve yenda kozondjai nḓu ku za ze “tjiwa” oruyaveze romundu mokutara moukarata, ozonomara poo nandarire momikoka mbi kara meke romundu.

Mokupaha okutjiwa oruyaveze, ovandu voruveze orukuru wina aave i kovapristeri poo kovakazendu ovapristeri, mbaa ve vepe ombuze ndji maku zu aa i zu koomukuru wawo. Otjihorera tjimwe otjOmbara Croesus wa Lydia, eye wa hinda oviyandjewa vyonḓengu onene komupristeri mo Delphi, tja Grike, nomaningira wokutja me mu raere kutja mape kara ye indu eye tja rwisa Cyrus wa Persie. Omupristeri ngwi wa tja Croesus ma nyono “ouhona ounene” wa Cyrus. Mokuzuva nai, Croesus wa hara ongamburiro yokutja ma taara nu a utu okurwisa Cyrus movita, posi yokutja eye ongwa pandjara!

Tjiri omaukiro womupristeri ngo ya ri omungandjo; atja pe munika aayo oviṋa mbya hungirwa i omupristeri ngwi ouatjiri, kai na tja kutja ovita vya taarwa i uṋe. Croesus tjiri wa muna ombandjarero tjinene mena rokukambura moviṋa vyomungandjo mbi vye mu etera oumba. Nu hapo ozombuke nozondjai nḓe ungurisa ounongo wakandino okuuka na wo ze muna ondoṋeno, nu mbi va uku vi rira ouatjiri po?