TATLO ka libo ka tuig na ang nagligad, may isa ka Tsino nga emperador nga naghimo sing parke nga gintawag niya Hardin sang Kaalam. Nagalapad ini sing 607 ka ektarya kag makita sa sini ang madamo nga buhi nga sapat. Sadto nga tion, malaka lang ang mga parke nga pareho sini.

Pero subong, may mga zoo na sa bilog nga kalibutan nga makadtuan sang minilyon ka tawo. “Karon nga diutay na lang ang mga kagulangan kag nagadamo pa ang mga tawo sa siudad, ang mga zoo amo ang pinakamadali nga paagi para makita sang mga tawo ang mga tinuga nga nagakabuhi sa lasang,” siling sang libro nga Zoos in the 21st Century.

Makita sang mga nagabisita sa zoo ang pinakamanami kag dalayawon nga mga sapat sa lugar nga daw lasang man. Mahimo ka makakita sing matahom nga mga alibangbang nga nagalupadlupad sa mga hardin ukon sang mga penguin nga nagapaligo sa yelo sa isa ka himuhimo nga ilistaran nga pareho gid sa Antartika.

Mahimo ka maglakat sa ginhimuhimo lang nga kagulangan kag makakita sang mga sapat kag mga pispis. Ukon magsulod sa isa ka madulom nga lugar para makita ang mga sapat nga nagabugtaw kon gab-i. Makita mo pa gani sa pila ka zoo ang nagalupad nga mga pispis nga mananagit ukon mga dolpin nga nagaeksibisyon. Sang una, ginabutang sa hawla ang mabangis nga mga sapat. Pero subong, ginabuy-an na sila kag ginhimuan lang sang mga kudal kag mga sapasapa para indi nila mahalitan ang mga tawo.

Ang pila sa mga aktibista nga nagapakigbato sa kinamatarong sang mga sapat nagasiling nga indi dapat pagkuhaon ang mga sapat sa lasang kag ibutang sa lugar nga indi nila natural nga puluy-an. Nagsiling man sila nga ginalimitehan sini ang hulag sang sapat kag ginaguba ang natural sini nga mga batasan.

Bilang sabat, nagsiling ang mga nagabantay sa zoo nga importante ang ila papel sa pagpreserbar sang mga sapat kag sa pag-edukar sa mga tawo. “Tulumuron namon nga tudluan ang mga tawo nga tahuron ang mga sapat,” paathag ni Jaime Rull, sang Faunia, Madrid, Espanya. “Gusto namon ipabatyag sa amon mga bisita nga indi nila dapat paggub-on ang ilistaran sang mga sapat, kay kon wala ini mapapas sila.” Ang pila ka surbe nagapakita nga nakabulig gid man ang mga zoo para pahibaluon ang mga tawo nga kinahanglan nila amligan ang mga espesyi nga diutay na lang ang nabilin.

Ang pila sini, pareho sang giant panda, gusto gid sang mga tawo. “Gusto gid makita sang tanan namon nga bisita ang duha namon ka panda,” siling ni Noelia Benito, sang Madrid’s Zoo Aquarium. “Ining kilala nga sapat nangin  simbulo sang amon pagtinguha nga salbaron ang mga espesyi nga dali na lang mapapas. Nagalaum kami nga magadamo pa ini nga mga panda bisan pa pislian sila sa pagpili sang ila asawa.”

Indi pareho sang panda, madamo nga sapat ang makabata sa mga zoo bangod maayo ang ila kahimtangan kag ginaatipan gid sila sang mga beterinaryo. Bangod nagmadinalag-on ang mga zoo sa pagpadamo sang mga sapat, nasabat nila ang ginasiling sang mga kritiko nga indi dapat maghupot ang mga zoo sang mga sapat nga dali na lang mapapas. Ang mga zoo wala lamang nagasagod sang mga sapat para sa eksibisyon, kundi nagapadamo man ini sang mga sapat nga dali na lang mapapas para buy-an man sa ulihi.

Ang panguna nga rason sang pagkapapas sang mga sapat amo ang pagkadula sang ila mga ilistaran. Gani daku gid ang papel sang mga zoo sa pag-aman sang pundo para sa mga programa sa pag-amlig sang mga sapat paagi sa pagbulig sa mga wildlife sanctuary sa mga pungsod sa tropiko. *

Ang kalabanan nga kabataan nanamian gid sa mga sapat, gani ang paglagaw sang pamilya sa zoo makahatag sa mga ginikanan sing kahigayunan nga matudluan ang kabataan parte sa mga tinuga sang Dios. Mahimo sila mag-enjoy sing magkaupod sa pagpanilag sa mga tinuga.

Halin pa sang una, nanamian gid ang mga tawo sa mga sapat. Maayo man nga tudluan naton ang kabataan nga mangin interesado sa mga sapat kay nagahatag ini sa aton sing ideya parte sa personalidad sang Manunuga. Ang pagbisita sa zoo makabulig man sa aton nga mas tahuron kag pabaloran ang matahom nga mga tinuga sa aton planeta.