1. Tera ae e riai ni karaoia te aomata imwaini katean te auti?

IANGOA te aomata ae baireia bwa e na katea te auti. E ataia bwa aekakira te auti ae e na kateia. Ma te koaua bwa e riai ni waekoa n nakon te titooa ni kabooi bwaina ao e a waakina naba te kateitei? E aki. Imwain ae e waaki, iai te bwai ae kakawaki ae e riai ni karaoia. E riai moa ni warebwaia te kabanemwane iai. Bukin tera? E riai n ataia bwa e tau ana mwane ibukini katiaan te auti ke e aki. Ngkana e a kamani warebwaia raoi te kabanemwane iai, e na kona riki ni katiaa ana auti ane boou anne.

2. Ni kaineti ma Ruka 14:27-30, tera ae ko riai n iaiangoia raoi imwaini bwabetitoam?

² Ko kairaki n tangiran Iehova ao am kakaitau nakoina bwa ko na iangoa te bwabetito? Ngkana ngaia anne, bon titeboo te motinnano ae ko riai ni karaoia ma teuare kani katea ana auti. E aera bwa ti kona n taekina anne? Iangoi ana taeka Iesu n Ruka 14:​27-30. (Warekia.) E kabwarabwaraa Iesu te bwai ae nanonaki n te riki bwa te tia rimwina. Ngkana ti na riki bwa te tia rimwina, ti riai ni kukurei ni butimwaea “te kabanemwane” iai, ae taekani kangaanga ao baike ti na kakeaira iai. (Ruka 9:​23-26; 12:​51-53) Ngaia are imwaini bwabetitoam, ko riai n iaiangoi raoi baika irekereke iai. Ko na bon tauraoi riki iai n teimatoa ni kakaonimaki ni beku ibukin te Atua ngkana ko a bwabetitoaki.

3. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

³ E na materaoi kakeaam i bon iroum bwa ko aonga n riki bwa te tia rimwini Kristo ae e a tia ni bwabetitoaki? Eng! Te bwabetito e kauki mataroani kakabwaia aika bati ngkai ao nakon taai aika a na roko. Ti na maroroakin titiraki tabeua aika kakawaki ibukin te bwabetito. Karaoan aei e na buokiko ni  kaekaa te titiraki aei, “I a tauraoi ao n tau nakon te bwabetito?”

4. (a) Tera te katabu? (b) Tera ae nanonaki n ae ko na ‘kakeako’ i bon iroum, n aron ae kaotaki ni Mataio 16:24?

⁴ Tera te katabu? Imwain ae ko na bwabetitoaki, ko riai moa ni katabua maium. Ngkana ko katabua maium, ko tataro nakon Iehova mai nanom n tuangnga ae ko na kamanena maium ni beku ibukina n aki toki. Ngkana ko a katabua maium nakon te Atua, ko a ‘kakeako’ i bon iroum. (Wareka Mataio 16:24.) Ko a riki ngkai bwa ana bwai Iehova, ae bon te kakabwaia ae okoro. (IRom 14:8) Ko a tuangnga ae man te tai anne ko nang kaatuua am iango i aon te beku ibukina, ao tiaki kakukureiam i bon iroum. Am katabu bon te taetae ni bau, ae te berita ae okoro i marenam ma te Atua. E aki taumatoaira Iehova bwa ti na karaoa te berita anne. Ma ngkana ti karaoia, e kantaningaira bwa ti na kakoroa bukina.​—TaiAre. 116:​12, 14.

5. Tera kaokoron te katabu ao te bwabetito?

⁵ Tera irekereken te katabu ao te bwabetito? Am katabu bon te bwai ae ko karaoia i bon iroum ao akea ae e ataia. Bon i marenam ma Iehova. Te bwabetito e noraki irouia aomata. E kakaraoaki i mataia aomata n tain te runga ke te bwabwaro. Ngkana ko bwabetitoaki, ko kaotia nakoia aomata ae ko a tia ni katabua maium nakon Iehova. * Ngaia are ni bwabetitoakim, ko kaotia nakoia aomata bwa ko tangira Iehova ae Atuam ma nanom, maium, am iango, ao korakoram ni kabane, ao ko motikia bwa ko na toro irouna n aki toki.​—Mareko 12:30.

6-7. Ni kaineti ma 1 Betero 3:18-22, baikara bukina aika uoua ae e kakawaki iai te bwabetito?

⁶ E bon riai bwa ti na bwabetitoaki? Iangoi taeka ake n 1 Betero 3:​18-22. (Warekia.) N aron te aake ae bon te bwai ni kakoaua ibukin ana onimaki Noa, ao ai aron naba te bwabetito bwa bon te bwai ni kakoaua bwa ko a tia ni katabua maium nakon Iehova. Ma te koaua bwa ti bon riai ni bwabetitoaki? Eng. E kaota bukina Betero. Te moan, e ‘kamaiuko.’ E kona ni kamaiuira te bwabetito ngkana ti kaotia n ara mwakuri bwa ti onimakina Iesu ao ti kakoauaa ae e mate ibukira, e kautaki nako karawa, ao e a “mena i angaatain te Atua” ngkai.

⁷ Te kauoua, te bwabetito e karekea “mataniwin te nano ae raoiroi.” Ngkana ti katabui maiura nakon te Atua ao ni bwabetitoaki, ti a karekea ara iraorao ae kaan ma ngaia. Ao ibukina bwa ti raira nanora ni koaua ao n onimakina te kaboomwi, e a kabwarai ara bure te Atua. Ngaia are e a kona n reke mataniwin nanora ae raoiroi i matana.

8. Tera ae riai ni boto iai am motinnano bwa ko na bwabetitoaki?

⁸ Tera ae riai ni boto iai am motinnano bwa ko na bwabetitoaki? Imwin reiakinan raoi te Baibara iroum, a bati baika ko reiakin ibukin Iehova, aroarona, ao arona ni karaoi bwaai. E ringaki nanom n te baere ko reiakinna ibukina, ao ibukin anne ko a rangi n tangiria. E riai ni boto i aon tangiran Iehova am motinnano bwa ko na bwabetitoaki.

9. Tera ae nanonaki n te bwabetito n aran te Tama, te Nati, ao te taamnei ae raoiroi, n aron ae kaotaki ni Mataio 28:19, 20?

⁹ Am motinnano bwa ko na bwabetitoaki e boto naba i aoni koaua man te Baibara ake ko a tia ni butimwaei. Iangoa ana taeka Iesu ngke e anga te tua bwa a na karekeaki taan rimwina. (Wareka Mataio 28: 19, 20.) Ni kaineti ma ana taeka Iesu, a riai naake a bwabetitoaki ni bwabetitoaki “n aran te Tama, ao te Nati, ao te taamnei ae raoiroi.” Tera ae nanonaki iai? Ko riai ni kakoauai ma nanom ni kabane, taiani koaua man te Baibara ibukin Iehova, Natina ae Iesu, ao te taamnei ae raoiroi. A rangi ni mwaaka koaua aikai ao a kona n rota raoi nanom. (Ebera 4:12) Ti na rinanoi tabeua mai iai.

10-11. Baikara koaua ibukin te Tama ake ko a tia n reiakin ao ni butimwaei?

¹⁰ Iangoa arom ngkoa ngke ko reiakini koaua aikai ibukin te Tama: Ae ‘Iehova arana,’ bon “Teuare Moan te Rietata n te aonnaba ni kabutaa,” ao bon tii ngaia “te Atua ae koaua.” (TaiAre. 83:18; Ita. 37:16) Bon ara tia Karikiriki ao “bon ana bwai Iehova te kakamaiu.” (TaiAre. 3:8; 36:9) E karaoi babaire ibukini kamaiuara man te bure ao te mate, ao e anganira te kantaninga ibukin te maiu are aki toki. (Ioa. 17:3) E na kaotaki n am katabu ao n am bwabetito bwa ai Ana Tia Kakoaua Iehova ngkoe. (Ita. 43:​10-12) Ko na riki bwa kaain te utu ae katobibia te aonnaba ae kaainaki irouia taan taromauri aika kakatonga n aranaki n aran te Atua, ao a tataekinna nakoia aomata.​—TaiAre. 86:12.

¹¹ Bon te kakabwaia ataakin ana reirei te Baibara ni kaineti ma te Tama! Ngkana ko butimwaei koaua aika rangi ni kakawaki aikai, ko a kairaki iai bwa ko na katabua maium nakon Iehova ao ni bwabetitoaki.

12-13. Baikara koaua ibukin te Nati ake ko a tia n reiakin ao ni butimwaei?

¹² Tera arom ngke ko moan reiakini koaua aikai ibukin te Nati? Iesu bon te kauoman ni kakannato n te iuniweeti. E kukurei n anga maiuna bwa te kaboomwi ibukira. Ngkana ti kaotia n ara mwakuri bwa ti onimakina te kaboomwi anne, e a kona ni kabwaraaki ara bure, e na reke ara iraorao ma te Atua, ao ti na karekea te maiu are aki toki. (Ioa. 3:16) Iesu bon ara Ibonga ae Rietata. E kani buokira bwa ti na kakabwaiaaki man te kaboomwi ao ni karekea ara iraorao ae kaan ma te Atua. (Ebera 4:15; 7:​24, 25) Ngkai te Uea n Ana Tautaeka n Uea te Atua, e na boni kamanenaaki iroun Iehova bwa e na katabua Arana, e na katoka te buakaka, ao ni karokoi kakabwaia aika teimatoa n te Bwaretaiti ae imwaira. (Mat. 6:​9, 10; TeKao. 11:15) Iesu bon ara banna ni katoto. (1Bet. 2:21) E katea te katoto ibukira n arona ni kabanea maiuna ibukini kakaraoan nanon te Atua.​—Ioa. 4:34.

¹³ Ngkana ko butimwaea ana reirei te Baibara ni kaineti ma Iesu, e a moanna n reke iroum tangiran Natin te Atua. Ko kairaki n am tangira anne bwa ko na kamanena maium ibukini kakaraoan nanon te Atua, n aron Iesu. Ibukin anne, ko a namakina ae ko a kani katabua maium nakon Iehova ao ni bwabetitoaki.

14-15. Baikara koaua ibukin te taamnei ae raoiroi aika ko a tia n reiakin ao ni butimwaei?

¹⁴ Tera am iango ngke ko moan reiakini koaua aikai ibukin te taamnei ae raoiroi? Bon tiaki te aomata, ma boni mwaakan te Atua ae mwamwakuri. E kamanena te taamnei ae raoiroi Iehova ibukini kairani korean te Baibara, ao e buokira te taamnei anne bwa ti na ota ao ni maiuakini baike ti wareki iai. (Ioa. 14:26; 2Bet. 1:21) Rinanon taamneina, e anganira Iehova “te korakora ae riaoni korakoraia aomata.” (2Kor. 4:7) E kakorakoraira te taamnei anne bwa ti na tataekina te rongorongo ae raoiroi, ti na buakana te kariri, ti na tokanikai i aon te bwarannano, ao n nanomwaaka i aani kataaki. E buokira ni kaotiotii aroaro aika tamaroa aika “uaan te taamnei.” (IKar. 5:22) E tituaraoi te Atua n anga taamneina nakoia naake  a onimakinna ao ni bubutii ma nanoia ni koaua ibukin te taamnei anne.​—Ruka 11:13.

¹⁵ Ai karaunanora ataakin ae a kona taan taromauria Iehova n onimakina te taamnei ae raoiroi bwa e na buokiia n aia beku ibukin te Atua! Ngkana ko butimwaei koaua ake ko a tia n reiakini ibukin te taamnei ae raoiroi, ko na kairaki iai bwa ko na katabua maium nakon te Atua ao ni bwabetitoaki.

16. Tera ae ti a tia n reiakinna n te kaongora aei?

¹⁶ Ko karaoa te mwaneka ae kakawaki ngkana ko motinnanoia bwa ko na katabua maium nakon te Atua ao ni bwabetitoaki. N aron ae ti a tia n reiakinna, ko riai n tauraoi ni butimwaea te kabanemwane iai, ae taekani kangaanga ao baike ko na kakeako iai. Ma a rianako riki kakabwaia aika ko na karekei, nakoni baikanne. E kona ni kamaiuko te bwabetito ao ni karekea mataniwin nanom ae raoiroi i matan te Atua. Am motinnano bwa ko na bwabetitoaki e riai ni boto i aon tangiran Iehova ae te Atua. Ko riai naba ni kakoauai ma nanom ni kabane koaua ake ko reiakin ni kaineti ma te Tama, te Nati, ao te taamnei ae raoiroi. Imwin rinanoakini baike ti a tia ni maroroakin, tera am kaeka nakon te titiraki aei, “I a tauraoi ao n tau nakon te bwabetito?”

17. Baikara bwaai tabeua aika riai ni karaoaki imwain te bwabetito?

¹⁷ Ngkana ko namakinna bwa ko a tauraoi ao n tau nakon te bwabetito, ko bae n tia ni karaoi baika bati ibukini karekean am iraorao ma Iehova. * Imwin am katoatai n ukeuke n reirei n te Baibara, ko a atai baika bati ibukin Iehova ao Iesu. E a rikirake am onimaki. (Ebera 11:6) Ko onimakin raoi ana berita Iehova ake n te Baibara, ao ko kakoauaa raoi ae onimakinan ana karea Iesu e kona ni kamaiuko man te bure ao te mate. Ko a tia n raira nanom man am bure, ko raraoma ibukin am bure ake mai mwaina, ao ko bubutii kabwaraan am bure mairoun Iehova. Ko bita maium ao ko a rawa nakon aroarom rimoa ae buakaka, ao ko a moana maium ae e kakukureia te Atua. (Mwa. 3:19) Ko ingainga n tataekina am onimaki nakoia aomata. Ko a tau n riki bwa te tia uarongorongo ae tuai ni bwabetitoaki ao ko a uarongorongo ma kaain te ekaretia. (Mat. 24:14) E kakatonga Iehova iroum ngkai ko karaoi baikai. Ko boni kakimwareireia nanona.​—TaeRab. 27:11.

18. Tera riki ae ko riai ni karaoia imwain ae ko a kona ni bwabetitoaki?

¹⁸ Imwain ae ko kona ni bwabetitoaki, iai riki bwaai tabeua aika ko riai ni karaoi. N aron ae ti a tia n reiakinna, ko riai ni katabua maium nakon te Atua. Tataro nakoina n tii ngkoe ma nanom ni koaua, ao berita nakoina bwa ko na kamanena maium ibukini kakaraoan nanona. (1Bet. 4:2) Imwina, tuanga te tia babaire n te rabwata n unimwaane  bwa ko kani bwabetitoaki. Ane e na butiia unimwaane tabeman bwa a na kawariko. Tai raraoma ngkana a kawariko. A a kamani kinako ao n tangiriko taari mwaane aika akoi aikai. A na rinanoi ma ngkoe moan reirei man te Baibara ake ko a tia n reiakin. A kani kakoauaa raoi bwa ko ota n reirei akanne ao ko ataa kakawakin te katabu ao te bwabetito. Ngkana a kakoauaa ae ko a tauraoi ao n tau, a na bon tuangko ae ko a kona ni bwabetitoaki n te runga ke n te bwabwaro are imwina.

19-20. Tera ae ko riai ni karaoia imwini bwabetitoam, ao ko na kangaa ni karaoia?

¹⁹ Imwini bwabetitoam, tera ae ko riai ni karaoia? * Uringnga are te katabu bon te taetae ni bau, ao e kantaningaiko Iehova bwa ko na kakoroa bukina. Ngaia are ko riai ni maiuakina am katabu imwini bwabetitoam. N te aro raa?

²⁰ Teimatoa ni kaaniko ma te ekaretia. Ngkai ko a tia ni bwabetitoaki, ko a kaaina te “botaki n itaritari.” (1Bet. 2:​17, kbn.) Bon am utu n te onimaki kaain te ekaretia. Man arom ni katoatai ni kaei bobotaki, ko a kakorakoraa riki reitakim ma ngaiia. Wareka Ana Taeka te Atua ni katoabong ao kananoa am iango iai. (TaiAre. 1:​1, 2) Imwini warekani mwakoron te Baibara, karekea am tai n iaiangoi raoi baike ko wareki. E na bon rotaki nanom n taeka akanne. “Tatataro.” (Mat. 26:41) Ko na kaaniaki riki ma Iehova n am tataro mai nanom. “Teimatoa n ukoukora moa ana Tautaeka n Uea te Atua.” (Mat. 6:33) Ko kona ni karaoa anne ngkana ko moanibwaia te mwakuri n uarongorongo. Arom ni katoatai n uataboa te mwakuri ni minita, e na kateimatoa korakoran am onimaki, ao ko kona naba iai ni buokiia aomata bwa a na toua te kawai nakon te maiu are aki toki.​—1Tim. 4:16.

21. Tera ae ko na karekea ngkana ko bwabetitoaki?

²¹ Motinnanoan ae ko na katabua maium nakon Iehova ao ni bwabetitoaki, bon te motinnano ae te kabanea ni kakawaki. E koaua ae a na bon iai kangaanga. Ma e materaoi kakeaam ibukin anne? Eng! Kangaanga aika ko kaaitarai n te waaki ae ngkai, a boni ‘kai toki ao a bebete.’ (2Kor. 4:17) Ni kaitaraan anne, bwabetitoam e na anganiko te maiu ae kakukurei riki ngkai, ao “te maiu ni koaua” nakon te tai ae imwaira. (1Tim. 6:19) Ngaia are taiaoka n iaiangoa raoi ao n tataroakina kaekaan te titiraki aei, “I a tauraoi ao n tau nakon te bwabetito?”