Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YELIKƐBUAMƆ KƐHÃ WEKU LƐ | BII ATSƆSEMƆ

Kɛ́ Mibi Lɛ Bɛ Nɔ ko Feemɔ Ni Eenu He Akɛ Ehe Efee Shoo Lɛ Mɛni Esa Akɛ Mafee?

Kɛ́ Mibi Lɛ Bɛ Nɔ ko Feemɔ Ni Eenu He Akɛ Ehe Efee Shoo Lɛ Mɛni Esa Akɛ Mafee?

 Esa akɛ obi lɛ ahi shĩa shi ebɛ nɔ ko feemɔ. Ni ewie akɛ, “Mihe efee shoo!” Ekolɛ, nɔ ni baaba ojwɛŋmɔ mli klɛŋklɛŋ ni okɛɛ lɛ ji, suu TV lɛ loo tswaa vidioi geem ni osumɔɔ waa.

Bii ni bɛ nɔ ko feemɔ ni amɛnuɔ he akɛ amɛhe efee shoo​—nɔ ni fɔlɔi komɛi ekpa shi amɛna

  •   Bei abɔ ni obaaye yɛ hiɛtserɛjiemɔ lɛ mli, kɛ hiɛtserɛjiemɔ lɛ henɔ lɛ baanyɛ ahã onaagba lɛ mli awo wu. Papa ko ni atsɛɔ lɛ Robert lɛ wie akɛ: “Yɛ gbekɛbii komɛi agbɛfaŋ lɛ, etamɔ nɔ ni amɛnyaaa daa gbi shihilɛ mli nifeemɔi komɛi ahe tamɔ bɔ ni amɛnyaa TV kwɛmɔ kɛ geems tswaa he lɛ.”

     Eŋa, Barbara kɛ lɛ kpãa gbee. Ewie akɛ: “Shihilɛ mli nibii komɛi biɔ niiahesusumɔ kɛ mɔdɛŋbɔɔ, ni yibii ni ewoɔ lɛ baaa oya tsɔ. Shi gbekɛbii sumɔɔɔ lɛ nakai, ejaakɛ amɛkɛ amɛbe lɛ kpotoo kwɛɔ TV loo amɛkɛtswaa geems.”

  •   Kɛ́ oye be babaoo yɛ soshia midia lɛ nɔ lɛ, ebaahã okɛ ohe ato mɛi krokomɛi ahe yɛ gbɛ ni esaaa nɔ ni no baanyɛ aye bo awui. Kɛ́ oblanyo loo oblayoo ko fɔɔ nibii ni enanemɛi lɛ feɔ lɛ ahe mfonirii kɛ vidioi kwɛmɔ lɛ, ebaanyɛ enu he akɛ ehe efee shoo. Oblayoo ko ni atsɛɔ lɛ Beth lɛ wie akɛ, “Enɛ baahã okɛɛ ohe akɛ, ‘Be ni mɔ fɛɛ mɔ miijie ehiɛtserɛ lɛ, mi lɛ miyɛ shĩa.’”

     Agbɛnɛ hu, kɛ́ mɔ ko yeɔ be babaoo yɛ soshia midia nɔ lɛ, ebaanyɛ enu he akɛ efee shwɛm. Oblanyo ko ni atsɛɔ lɛ Chris lɛ wie akɛ, “Kɛ́ ooye be yɛ soshia midia nɔ lɛ, obaanu he akɛ oofee nɔ ko shi kɛ́ ogbe naa lɛ, obaana akɛ otsuko nɔ ko.”

  •   Kɛ́ onu shoofeemɔ he loo nɔ ko feemɔ bɛ ohiɛ lɛ, obaanyɛ oŋɔ hegbɛ lɛ kɛfee nɔ kroko. Mami ko ni atsɛɔ lɛ Katherine lɛ wie akɛ, kɛ́ gbekɛbii ni darako yaje shihilɛ nɛɛ mli lɛ, ehãa amɛnáa hegbɛ kɛfeɔ nɔ ko. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ewie akɛ: “Gbekɛ ko nyɛɔ etaa adeka ko kɛkɛ mli ni efeɔ ehe mfoniri akɛ eta ɛroplein, lɛlɛ, loo lɔle mli. Loo ekɛ mama haa tsũ mli sɛi he ni efeɔ tamɔ mama tsũ.”

     Enɛ hewɔ lɛ, jwɛŋmɔ he nilelɔ ko ni atsɛɔ lɛ Sherry Turkle lɛ wie shihilɛ ni wɔwieɔ he nɛɛ he akɛ, “ebafeɔ hegbɛ ni mɔ lɛ ená kɛfeɔ nɔ ko ni ebaaná he miishɛɛ.” a No hewɔ lɛ, shihilɛ nɛɛ jeee nɔ ko gbonyo ni esa akɛ wɔfee nɔ fɛɛ nɔ ni wɔbaanyɛ kɛjo naa foi. Anɔkwa, wolo ni ji Disconnected lɛ wie akɛ: “Kɛ́ ohole nibii ni tsĩi lɛ, ehãa ofãji amli waa, nakai nɔŋŋ ni kɛ́ onu shoofeemɔ he loo nɔ ko feemɔ bɛ ohiɛ, ni okɛ ojwɛŋmɔ fee nibii komɛi ahe mfoniri lɛ, ehãa onyɛɔ ofeɔ nibii komɛi ni hãa onáa miishɛɛ.”

 Sane lɛ nɔŋŋ kɛkɛ ji: Kɛ́ obii lɛ nyaaa nibii komɛi afeemɔ he lɛ, kaana lɛ akɛ eji naagba, moŋ lɛ, naa lɛ akɛ eji hegbɛ ni baaye abua amɛ ni amɛkɛfee nibii komɛi ni amɛnyaa he.

Gbekɛbii ni he efee shoo​—nɔ ni obaanyɛ ofee

  •   Kɛ́ ebaahi lɛ, hã obii lɛ ashwɛ yɛ agbo lɛ naa. Barbara, ni atsĩ eta kɛtsɔ hiɛ lɛ wie akɛ: “Kɛ́ oyɛ agbo lɛ naa ni hulu lɛ miitso bɔ ni sa ni kɔɔyɔɔ kpakpa ko miishwie ohe lɛ, ohe jɔɔ bo waa. Be ni wɔhã wɔbii lɛ bɔi shwɛmɔ yɛ agbo lɛ naa lɛ, amɛbɔi nibii komɛi feemɔ kɛjie amɛhiɛtserɛ fe tsutsu lɛ!”

     Biblia mli shishitoo mla: “Nɔ fɛɛ nɔ kɛ be ni ato ahã lɛ, . . . ŋmɔlɔ be hu yɛ [ni] tumɔmɔ be hu yɛ.”​—Jajelɔ 3:1, 4, shishigbɛ niŋmaa.

     Kɛhã hesusumɔ: Mɛɛ nibii manyɛ mafee koni mibii lɛ aná hegbɛ ni amɛfɔ shwɛmɔ yɛ agbo lɛ naa? Kɛ́ shihilɛ lɛ eŋmɛɛɛ gbɛ ni amɛnyɛ amɛshwɛ yɛ agbo lɛ naa lɛ, mɛɛ nibii manyɛ mahã amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ afee ni amɛkɛjie amɛhiɛtserɛ?

  •   Ye obua obii lɛ ni amɛsusu mɛi krokomɛi ahe. Mami ko ni atsɛɔ lɛ Lillian lɛ wie akɛ: “Obaanyɛ oyahu yoomo loo nuumo ko shĩa, loo obɛɛ jwɛi ni ekpala eshwie shi lɛ, loo ohoo niyenii ohã lɛ, loo otsɔ jɛmɛ obi eshi. Kɛ́ ofee nibii ohã mɛi lɛ, ehãa onáa miishɛɛ diɛŋtsɛ.”

     Biblia mli shishitoo mla: “Mɔ ni hãa mɔ nɔ lɛ, ebaashwere, ni mɔ ni hãa mɛi ahe jɔɔ amɛ lɛ, lɛ diɛŋtsɛ hu ehe baajɔ lɛ.”​—Abɛi 11:25.

     Kɛhã hesusumɔ: Mɛni obaanyɛ ofee kɛye obua obii lɛ ni amɛná he miishɛɛ akɛ amɛbaafee nii amɛhã mɛi?

  •   Feemɔ nɔkwɛmɔnɔ ohã amɛ. Bɔ ni owieɔ odaa gbi shihilɛ mli nifeemɔ ahe ohãa lɛ, baanyɛ aná obii lɛ anɔ hewalɛ. Mami ko ni atsɛɔ lɛ Sarah wie akɛ: “Kɛ́ wɔhã wɔbii lɛ nu he akɛ wɔnyaaa nibii komɛi afeemɔ he lɛ, amɛ hu amɛbaanu he nakai. Shi kɛ́ wɔhã wɔwiemɔ tsɔɔ akɛ wɔnyaa wɔdaa gbi nifeemɔi ahe lɛ, wɔbii lɛ hu baanu he nakai.”

     Biblia mli shishitoo mla: “Mɔ ni yɔɔ miishɛɛ tsui lɛ, eyeɔ gbi jurɔ daa.”​—Abɛi 15:15.

     Kɛhã hesusumɔ: Te mibii lɛ nuɔ bɔ ni miwieɔ midaa gbi shihilɛ mli nifeemɔi ahe mihãa tɛŋŋ? Kɛ́ gbi ni nibii komɛi afeemɔ bɛ mihiɛ lɛ, te amɛnaa ni mifeɔ minii mihãa tɛŋŋ?

 Ŋaawoo: Ye obua obii lɛ ni amɛŋmala nibii ni amɛbaasumɔ akɛ amɛfee lɛ amɛwo wolo nɔ. Mami ko ni atsɛɔ lɛ Allison lɛ wie akɛ, “Wɔyɛ adeka ko ni wɔhãa mɔ fɛɛ mɔ ni yɔɔ weku lɛ mli lɛ ŋmalaa nibii ni ebaasumɔ ni afee lɛ kɛwoɔ wolo nɔ ni ekɛwoɔ mli.”

a Aná kɛjɛ wolo ni ji Reclaiming Conversation lɛ mli.