Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

BIBLIA MLI ŊMALƐI NI AGBALA MLI

Yohane 1:1​—“Shishijee Lɛ Mli Lɛ Wiemɔ Lɛ Yɛ”

Yohane 1:1​—“Shishijee Lɛ Mli Lɛ Wiemɔ Lɛ Yɛ”

 “Shishijee lɛ mli lɛ Wiemɔ lɛ yɛ, ni Wiemɔ lɛ kɛ Nyɔŋmɔ yɔɔ, ni Wiemɔ lɛ nyɔŋmɔ ko ni.”​—Yohane 1:1, Jeŋ Hee Shishitsɔɔmɔ.

 “Shishijee lɛŋ lɛ wiemɔ lɛ yɛ, ni wiemɔ lɛ kɛ Nyɔŋmɔ yɔɔ, ni wiemɔ lɛ Nyɔŋmɔ ni.”​—Yohane 1:1, Ga Biblia Momo. a

Nɔ Ni Yohane 1:1 Lɛ Tsɔɔ

 Ŋmalɛ nɛɛ tsɔɔ shihilɛ mli ni Yesu Kristo yɔɔ dani eba shikpɔŋ nɛɛ nɔ akɛ adesa lɛ mli fitsofitso. (Yohane 1:14-17) Yɛ kuku 14 lɛ mli lɛ, akɛ “Wiemɔ lɛ” (loo “the Logos,” yɛ Greek mli lɛ, ho loʹgos) lɛ tsu nii akɛ gbɛnaa gbɛ́i. Etamɔ nɔ ni gbɛnaa gbɛ́i ni ji “Wiemɔ lɛ” tsɔɔ gbɛfaŋnɔ ni Yesu tsu akɛ mɔ ni hãa mɛi leɔ Nyɔŋmɔ famɔi kɛ gbɛtsɔɔmɔi. Yesu tee nɔ ehã mɛi le Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ be ni etsuɔ esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ kɛ be ni eku esɛɛ etee ŋwɛi lɛ fɛɛ.​—Yohane 7:16; Kpojiemɔ 1:1.

 “Shishijee lɛ” damɔ shi kɛhã be ni Nyɔŋmɔ bɔi nibɔɔ ni ebɔ Wiemɔ lɛ. No sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛ Wiemɔ lɛ tsu nii kɛbɔ nibii krokomɛi fɛɛ. (Yohane 1:2, 3) Biblia lɛ wie akɛ, Yesu ji “bɔɔ nii fɛɛ ateŋ kromɔbi lɛ” ni lɛ enɔ atsɔ abɔ nibii krokomɛi fɛɛ.”​—Kolosebii 1:15, 16.

 Sane ni ji “Wiemɔ lɛ nyɔŋmɔ ko ni” lɛ tsɔɔ akɛ dani Yesu baaba shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, no mli lɛ eje agbo ni eyɛ sui krokomɛi tamɔ Nyɔŋmɔ sui lɛ. Abaanyɛ awie ehe yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ ejaakɛ esɔmɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ Naawielɔ, ni eyɛ gbɛhe ni nɔ bɛ akɛ Nyɔŋmɔ kromɔbi, ni lɛ enɔ Nyɔŋmɔ tsɔ ebɔ nibii krokomɛi fɛɛ.

Saji Ni Kɔɔ Yohane 1:1 Lɛ He

 Yesu shihilɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ kɛ esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ he saji yɔɔ Biblia wolo ni ji Yohane lɛ mli. Yitso kome lɛ klɛŋklɛŋ kukuji lɛ hãa anaa shihilɛ mli ni Yesu yɔɔ dani eba shikpɔŋ lɛ nɔ akɛ gbɔmɔ, wekukpaa ni nɔ bɛ ni kã ekɛ Nyɔŋmɔ teŋ, kɛ gbɛfaŋnɔ ni he hiaa waa ni etsuɔ akɛ Nyɔŋmɔ kɛ adesai ateŋdamɔlɔ. (Yohane 1:1-18) Nakai saji lɛ hãa wɔnuɔ nibii ni Yesu fee kɛ nibii ni ewie be ni etsuɔ esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ shishi.​—Yohane 3:16; 6:38; 12:49, 50; 14:28; 17:5.

Susumɔ Ni Ejaaa Ni Ahiɛ Yɛ Yohane 1:1 Lɛ He

 Susumɔ ni ejaaa: Esa akɛ atsɔɔ Yohane 1:1 lɛ naagbee lɛ shishi akɛ “Wiemɔ lɛ Nyɔŋmɔ ni.”

 Anɔkwa sane: Eyɛ mli akɛ Biblia shishitsɔɔlɔi komɛi tsɔɔ shishi yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ moŋ, shi Biblia shishitsɔɔlɔi krokomɛi hu naa akɛ, esa akɛ atsɔɔ shishi yɛ gbɛ kroko nɔ. Yɛ wiemɔ ni aŋma Yohane 1:1 lɛ yɛ mli klɛŋklɛŋ kwraa lɛ mli lɛ, wiemɔ ni ji Nyɔŋmɔ (ni ji the·osʹ yɛ Greek mli) lɛ je kpo shii enyɔ, ni esoro bɔ ni akɛ eko fɛɛ eko tsu nii ahã yɛ bɔ ni awieɔ Greek wiemɔ lɛ naa. Yɛ klɛŋklɛŋ nɔ lɛ mli lɛ, akɛ Greek wiemɔ ni tsɔɔ akɛ aawie mɔ ko pɔtɛɛ he lɛ tsu nii kɛkpa wiemɔ “Nyɔŋmɔ” lɛ hiɛ, shi yɛ nɔ ni ji enyɔ lɛ mli lɛ akɛ nɔ ko kpaaa hiɛ. Woloŋlelɔi kpanai pii eyɔse akɛ Greek wiemɔ ni tsɔɔ akɛ aawie mɔ ko pɔtɛɛ ko he, ni akɛtsuuu nii kɛkpaaa the·osʹ ni ji enyɔ nɔ lɛ hiɛ lɛ sa kadimɔ waa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wolo ni ji The Translator’s New Testament lɛ wie nakai wiemɔ ni akɛkpaaa the·osʹ ni ji enyɔ nɔ lɛ hiɛ lɛ he akɛ: “Ehãa anaa Theos (Nyɔŋmɔ) ni ji enyɔ nɔ ni akɛtsu nii lɛ akɛ akɛmiitsɔɔ nii amli, hewɔ lɛ nakai fã lɛ shishi tsɔɔ akɛ ‘Wiemɔ lɛ tamɔ nyɔŋmɔ.’” b Woloŋlelɔi kpanai krokomɛi c kɛ Biblia shishitsɔɔlɔi komɛi hu kpɛlɛɔ sane nɛɛ nɔ.

 Susumɔ ni ejaaa: Kuku lɛ tsɔɔ akɛ Wiemɔ lɛ nɔŋŋ ji Nyɔŋmɔ Ofe lɛ.

 Anɔkwa sane: Wiemɔ ni ji “Wiemɔ lɛ kɛ Nyɔŋmɔ yɔɔ” lɛ tsɔɔ akɛ mɛi srɔtoi enyɔ he awieɔ yɛ kuku lɛ mli lɛ. Enyɛŋ eba lɛ akɛ Wiemɔ lɛ “kɛ Nyɔŋmɔ yɔɔ” ni ji akɛ Wiemɔ lɛ kɛ Nyɔŋmɔ yɛ, ni nakai beiaŋ nɔŋŋ lɛ eji Nyɔŋmɔ Ofe lɛ. Saji ni yɔɔ Yohane yitso kome lɛ mli lɛ feɔ lɛ faŋŋ akɛ, Wiemɔ lɛ jeee Nyɔŋmɔ Ofe ni. Yohane 1:18 lɛ kɛɛ akɛ “gbɔmɔ ko enako Nyɔŋmɔ pɛŋ.” Shi mɛi na Wiemɔ lɛ, ni ji Yesu, ejaakɛ Yohane 1:14 lɛ wie akɛ “Wiemɔ lɛ batsɔ heloo, ni ehi shi yɛ wɔteŋ, ni wɔna enunyam lɛ.”

 Susumɔ ni ejaaa: Wiemɔ lɛ bɛ shishijee.

 Anɔkwa sane: “Shishijee” lɛ ni akɛtsu nii yɛ kuku nɛɛ mli lɛ kɔɔɔ Nyɔŋmɔ he, ejaakɛ Nyɔŋmɔ bɛ shishijee. Yehowa d Nyɔŋmɔ ji “Nyɔŋmɔ kɛjɛ naanɔ kɛmiiya naanɔ.” (Lala 90:1, 2) Shi Wiemɔ lɛ, ni ji Yesu Kristo lɛ yɛ shishijee. Lɛ ji “Nyɔŋmɔ nibɔɔ lɛ shishijee.”​—Kpojiemɔ 3:14.

 Susumɔ ni ejaaa: Kɛ́ atsɛ Wiemɔ lɛ “nyɔŋmɔ ko” lɛ, no tsɔɔ akɛ abaanyɛ ajá nyɔŋmɔi pii.

 Anɔkwa sane: Bei pii lɛ, Greek wiemɔ kɛhã “Nyɔŋmɔ” loo “nyɔŋmɔ” (the·osʹ) lɛ tamɔ Hebri wiemɔ ʼelʼelo·himʹ, ni akɛtsu nii yɛ nɔ ni mɛi fɔɔ lɛ tsɛmɔ akɛ Kpaŋmɔ Momo lɛ mli lɛ nɔŋŋ. Mɛi susuɔ akɛ, akɛ Hebri wiemɔi nɛɛ tsuɔ nii kɛtsɔɔ wiemɔi tamɔ “Ekãalɔ loo Hewalɔ” shishi kɛ́ aawie Nyɔŋmɔ Ofe lɛ, nyɔŋmɔi krokomɛi, kɛ adesai po ahe. (Lala 82:6; Yohane 10:34) Wiemɔ lɛ nɔ Nyɔŋmɔ tsɔ ebɔ nibii krokomɛi fɛɛ, no hewɔ lɛ, abaanyɛ awie ehe akɛ hewalɔ. (Yohane 1:3) Wiemɔ lɛ ni atsɛ lɛ “nyɔŋmɔ ko” lɛ kɛ gbalɛ ni yɔɔ Yesaia 9:6 lɛ, ni kɛɛ abaatsɛ mɔ ni Nyɔŋmɔ ehala, ni ji Mesia lɛ loo Kristo lɛ akɛ “Nyɔŋmɔ Hewalɔ” (Hebri, ʼEl Gib·bohrʹ) lɛ kpãa gbee, shi jeee “Nyɔŋmɔ Ofe” (ʼEl Shad·daiʹ, tamɔ eyɔɔ yɛ 1 Mose 17:1; 35:11; 2 Mose 6:3; Ezekiel 10:5 lɛ mli lɛ).

 Biblia lɛ etsɔɔɔ akɛ abaanyɛ ajá nyɔŋmɔi pii. Yesu Kristo wie akɛ: “Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, esa akɛ ojá, ni lɛ pɛ esa akɛ okɛ sɔɔmɔ krɔŋŋ ahã.” (Mateo 4:10) Biblia lɛ kɛɛ: “Ejaakɛ eyɛ mli akɛ ayɛ nibii ni atsɛɔ amɛ nyɔŋmɔi moŋ, kɛji yɛ ŋwɛi jio, yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ jio, tamɔ bɔ ni ‘nyɔŋmɔi’ babaoo kɛ ‘nuŋtsɔmɛi’ babaoo yɔɔ lɛ, shi wɔ lɛ, wɔle yɛ anɔkwale mli akɛ, Nyɔŋmɔ kome pɛ yɔɔ, Tsɛ lɛ, mɔ mli ni nibii fɛɛ jɛ kɛba, ni wɔyɔɔ wɔhã lɛ lɛ; ni Nuŋtsɔ kome pɛ yɔɔ, Yesu Kristo, mɔ ni nibii fɛɛ tsɔ enɔ kɛba, ni wɔ hu wɔtsɔ enɔ kɛba lɛ.”​—1 Korintobii 8:5, 6.

a Nakai nɔŋŋ eyɔɔ yɛ Ga Biblia Hee lɛ mli.

b The Translator’s New Testament, baafa 451.

c Nilelɔ Jason David BeDuhn wie akɛ, wiemɔ ni tsɔɔ akɛ aawie mɔ ko pɔtɛɛ he, ni akɛtsuuu nii yɛ shii enyɔ nɔ ni atsĩ “Nyɔŋmɔ” tã lɛ hiɛ lɛ tsɔɔ akɛ, “yɛ Blɔfo mli lɛ esoro ‘Nyɔŋmɔ’ yɛ ‘nyɔŋmɔ ko’ lɛ he.” Ekɛfata he akɛ: “Yɛ Yohane 1:1 lɛ, Wiemɔ lɛ jeee Nyɔŋmɔ koome lɛ, shi nyɔŋmɔ ko, loo tamɔ nyɔŋmɔ.”​—Truth in Translation: Accuracy and Bias in English Translations of the New Testament, baafa 115, 122, kɛ 123.

d Yehowa ji Nyɔŋmɔ gbɛ́i diɛŋtsɛ.​—Lala 83:18.