O RAICA ni lutu e dua na nomu itokani qai sega ni vakilai koya. E wadokau qai ninini na yagona, e cuquraka tale ga na uluna. Ke o kila ni manumanusoni, e tiko na ka o rawa ni cakava ni o waraka tiko na veivuke. E levu era sega ni kila na mate qo, ia meda dikeva mada eso na kena ivakamacala.

Na cava na manumanusoni? E mate ni mona kei na nave, ena yali vakasauri na vakasama, ena bale, cuquraki koya, vuso na gusu, wadokau na yago qai civedre na mata. Ena yaco tiko me rauta e lima na miniti na kena dede. Na ituvaki ni manumanusoni e vakamacalataki ena itekitekivu ni ulutaga e vakatokai na grand mal seizure.

Na cava e dau vakavuna na manumanusoni? Era vakabauta na dauvakadidike ni yaco qori ni sega ni cakacaka vinaka na sela ni nave e dau vakauta na itukutuku ina noda mona. Ia era se sega tiko ga ni kila se cava sara mada e vakavuna.

Na cava meu cakava ke dua e manumanusoni? E tukuna na Encyclopedia of the Brain and Brain Disorders: “Kua ni tarai koya, waraka sara me oti nona manumanusoni, ia mo vakadeitaka ga ni se cegu tiko qai sega ni mavoa.” E tukuna tale ga na ivola qori, “ke se manumanusoni tiko ga ni oti e lima na miniti, yaco veitaravi, se sega ni vakilai koya ni oti nona manumanusoni, mo qirita sara na abuladi (ambulance).”

Au na vukei koya vakacava ena gauna e manumanusoni tiko kina? Vakalokolokotaki koya ena dua na ka malumu, kauta laivi eso na ka e rawa ni mavoa kina. Ni oti nona manumanusoni, vukici koya vakanatutu me vaka e vakaraitaki toka ena iyaloyalo ena tabana tarava.

Na cava meu cakava ni sa vakilai koya tale? Tukuna vua me kua ni leqataka e dua na ka. Vukei koya me duri qai kauti koya ina vanua me lai vakacegu kina. Levu era dau veilecayaki, se via moce ni oti nodra manumanusoni; eso tale era dau vakilai ira totolo ra qai tomana nodra cakacaka.

O ira kece na manumanusoni era dau ninini? Sega. Eso era dau veilecayaki ga, ia era sega ni lutu. Qo e vakatokai na petit mal seizure, e dau yaco ga vakalekaleka. Eso tale ena taura e vica na miniti na kena dede, o ira qori era veilakoyaki e lomanivale, drelaka nodra isulu, se duatani nodra ivukivuki. Ni oti nodra manumanusoni,  ena malumalumu na yagodra.

Vakacava tu nodra bula na manumanusoni? Era dau lomaleqa nira sega ni kila na gauna ena tauvi ira kina. Era vinakata mera tu duadua ga nira sega ni via vakamadualaki e matanalevu.

Au na vukea vakacava e dua e tauvi koya tiko na mate qo? Uqeti koya me dau talaucaka na lomana, me kua ni kubuta lo tiko. Vakarogoci koya vinaka. Tarogi koya se cava e vinakata mo cakava ena gauna e manumanusoni kina. Ni levu vei ira qori era sega ni rawa ni draiva, o rawa ni kauti koya ena vanua e via lako kina, se cakava eso na ka e vinakata.

E rawa ni vakalailaitaki se tarovi na manumanusoni? Na lomaocaoca kei na sega ni moce vinaka e vakavuna vakalevu na manumanusoni. Era veivakasalataki kina na kenadau mera dau vakaukauayago mera kua kina ni lomaocaoca, mera vakacegu tale ga vakavinaka. E veivuke tale ga ke ra muria na ivakasala vakavuniwai me baleta na wainimate mera gunuva.