Ένα Σύμπαν Γεμάτο Εκπλήξεις

ΠΡΙΝ από έναν μόλις αιώνα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ολόκληρο το σύμπαν αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από το Γαλαξία μας. Ωστόσο, τα άλματα που σημειώθηκαν στην αστρονομία, στη φυσική και στην τεχνολογία τον 20ό αιώνα αποκάλυψαν ότι η κλίμακα του σύμπαντος είναι ασύλληπτη. Μερικές από τις ανακαλύψεις που έγιναν δίνουν επίσης μαθήματα ταπεινότητας. Παραδείγματος χάρη, τις πρόσφατες δεκαετίες, οι αστρονόμοι συνειδητοποίησαν ότι η σύσταση του 90 και πλέον τοις εκατό του σύμπαντος τους είναι άγνωστη. Εκτός αυτού, οι ανακαλύψεις που οδήγησαν στο συγκεκριμένο συμπέρασμα έχουν κάνει τους επιστήμονες να αμφισβητήσουν τα όσα ήδη γνωρίζουν για τις θεμελιώδεις αρχές της ίδιας της φυσικής. Βέβαια, αυτού του είδους οι προβληματισμοί δεν είναι κάτι το καινούριο.

Λόγου χάρη, στα τέλη του 19ου αιώνα οι φυσικοί παρατήρησαν κάτι παράδοξο σχετικά με την ταχύτητα του φωτός. Διαπίστωσαν ότι, από την άποψη του παρατηρητή, το φως ταξιδεύει πάντα με την ίδια ταχύτητα, ανεξάρτητα από την ταχύτητα με την οποία κινείται ο ίδιος ο παρατηρητής. Αυτό όμως φαινόταν να αντιβαίνει στην κοινή λογική! Με το εν λόγω πρόβλημα καταπιάστηκε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν το 1905 όταν διατύπωσε την ειδική θεωρία της σχετικότητας, η οποία έδειξε ότι η απόσταση (μήκος), ο χρόνος και η μάζα δεν είναι απόλυτα μεγέθη. Κατόπιν, το 1907, χάρη σε μια λαμπρή ιδέα του, για την οποία είπε ότι ήταν “η ευτυχέστερη σκέψη της ζωής του”, ο Αϊνστάιν άρχισε να αναπτύσσει τη γενική θεωρία της σχετικότητας την οποία δημοσίευσε το 1916. Σε αυτή την επαναστατική εργασία του, συνέδεσε τη βαρύτητα, το χώρο και το χρόνο και αναθεώρησε τη φυσική του Ισαάκ Νεύτωνα.

Το Σύμπαν Διαστέλλεται

Με βάση τα στοιχεία της εποχής του, ο Αϊνστάιν πίστευε ότι το σύμπαν είναι στατικό​—ούτε διαστέλλεται ούτε συστέλλεται. Εντούτοις, το 1929, ο Αμερικανός αστρονόμος Έντουιν Χαμπλ παρουσίασε στοιχεία που έδειχναν ότι το σύμπαν διαστέλλεται.

Ο Χαμπλ διαλεύκανε επίσης ένα μακροχρόνιο μυστήριο σχετικά με κάποιες αμυδρά φωτεινές επιφάνειες στο νυχτερινό ουρανό, οι οποίες ονομάζονταν νεφελώματα επειδή έμοιαζαν με νέφη αερίου. Ήταν όμως όλα αυτά τα νεφελώματα μέσα στο Γαλαξία μας ή βρίσκονταν έξω από αυτόν, όπως είχε πει ο Βρετανός αστρονόμος Σερ Γουίλιαμ Χέρσελ (1738-1822) πριν από έναν και πλέον αιώνα;

Όταν ο Χαμπλ υπολόγισε για πρώτη φορά πόσο απέχει από εμάς ένα από αυτά τα αντικείμενα, το Μεγάλο Νεφέλωμα στον αστερισμό της Ανδρομέδας, συμπέρανε ότι το νεφέλωμα αυτό ήταν στην πραγματικότητα γαλαξίας, ο οποίος απέχει από εμάς ένα εκατομμύριο έτη φωτός. Αυτό σήμαινε ότι βρίσκεται πολύ πιο πέρα από το δικό μας Γαλαξία, ο οποίος έχει διάμετρο «μόνο» 100.000 έτη φωτός. Καθώς ο Χαμπλ μετρούσε πόσο απέχουν κάποια άλλα νεφελώματα, άρχισε να αποκαλύπτει την τεράστια κλίμακα του σύμπαντος και προκάλεσε  επανάσταση στο χώρο της αστρονομίας και της κοσμολογίας. a

Λίγο αργότερα, ο Χαμπλ διατύπωσε την άποψη ότι το σύμπαν διαστέλλεται, επειδή παρατήρησε ότι κάποιοι μακρινοί γαλαξίες απομακρύνονται από εμάς. Πρόσεξε επίσης ότι, όσο πιο μακριά βρίσκεται κάποιος γαλαξίας, τόσο ταχύτερα απομακρύνεται. Οι παρατηρήσεις αυτές υποδηλώνουν ότι το σύμπαν του χθες ήταν μικρότερο από το σημερινό. Όταν ο Χαμπλ δημοσίευσε τη ρηξικέλευθη εργασία του το 1929, άνοιξε το δρόμο για την ανάπτυξη της θεωρίας της μεγάλης έκρηξης, η οποία εικάζει ότι το σύμπαν προήλθε από μια κοσμική έκρηξη πριν από 13 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου. Εντούτοις, η εικόνα δεν είναι ακόμη πλήρης.

Πόσο Γρήγορη Είναι η Διαστολή;

Από την εποχή του Χαμπλ, οι αστρονόμοι προσπαθούν να μετρήσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια το ρυθμό της διαστολής, ο οποίος περιγράφεται με τον όρο «σταθερά του Χαμπλ». Γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η μέτρηση; Αν οι αστρονόμοι καταφέρουν να υπολογίσουν πόσο γρήγορα διαστέλλεται το σύμπαν, θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν αυτόν τον υπολογισμό για να προσδιορίσουν την ηλικία του. Επιπλέον, ο ρυθμός της διαστολής θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις για το μέλλον. Γιατί; Το σκεπτικό τους είναι ότι αν, για παράδειγμα, η διαστολή είναι υπερβολικά αργή, η βαρύτητα θα μπορούσε τελικά να την ανακόψει, επιφέροντας την κατάρρευση των πάντων σε μια τελική «μεγάλη σύνθλιψη»! Αν όμως η διαστολή είναι υπερβολικά γρήγορη, το σύμπαν θα μπορούσε να διαστέλλεται επ’ άπειρον, και τελικά να διαλυθεί εντελώς.

Μολονότι κάποιες ακριβέστερες μετρήσεις έχουν δώσει απαντήσεις σε μερικούς προβληματισμούς, έχουν δημιουργηθεί άλλοι προβληματισμοί, οι οποίοι εγείρουν αμφιβολίες για την τωρινή μας κατανόηση όσον αφορά την ύλη και τις θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης.

Σκοτεινή Ενέργεια και Σκοτεινή Ύλη

Το 1998, ερευνητές που μελέτησαν το φως μιας συγκεκριμένης κατηγορίας σουπερνόβα,  δηλαδή άστρων που εκρήγνυνται, ανακάλυψαν στοιχεία που δείχνουν ότι η διαστολή του σύμπαντος στην πραγματικότητα επιταχύνεται! b Αρχικά, οι επιστήμονες δυσπιστούσαν, αλλά σύντομα τα στοιχεία πλήθαιναν όλο και περισσότερο. Όπως ήταν φυσικό, θέλησαν να μάθουν τι είδους ενέργεια προκαλεί την επιτάχυνση της διαστολής. Ένας λόγος ήταν ότι η ενέργεια αυτή φαινόταν να δρα αντίθετα στη βαρύτητα, και ένας άλλος ήταν ότι δεν προβλεπόταν από τις υπάρχουσες θεωρίες. Ορθά, λοιπόν, αυτή η μυστηριώδης μορφή ενέργειας ονομάστηκε «σκοτεινή ενέργεια», μπορεί δε να συνιστά σχεδόν το 75 τοις εκατό του σύμπαντος!

Η σκοτεινή ενέργεια, όμως, δεν είναι το μόνο «σκοτεινό» στοιχείο που ανακαλύφτηκε τα πρόσφατα χρόνια. Ένα ακόμη τέτοιο στοιχείο επιβεβαιώθηκε τη δεκαετία του 1980, καθώς οι αστρονόμοι μελετούσαν διάφορους γαλαξίες. Αυτοί οι γαλαξίες, περιλαμβανομένου και του δικού μας, περιστρέφονται τόσο γρήγορα ώστε είναι απορίας άξιο το πώς η δομή τους παραμένει σταθερή. Προφανώς, λοιπόν, κάποια μορφή ύλης τούς δίνει την απαραίτητη βαρυτική συνοχή. Αλλά τι είδους ύλη είναι αυτή; Επειδή οι επιστήμονες δεν έχουν ιδέα, την έχουν ονομάσει «σκοτεινή ύλη», εφόσον δεν απορροφά, δεν εκπέμπει και δεν αντανακλά ανιχνεύσιμες ποσότητες ακτινοβολίας. c Πόση σκοτεινή ύλη υπάρχει; Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι αυτή μπορεί να αποτελεί το 22 τοις εκατό της μάζας του σύμπαντος ή και περισσότερο.

Αναλογιστείτε: Σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις, η συνηθισμένη ύλη αποτελεί περίπου το 4 τοις εκατό της μάζας του σύμπαντος. Το υπόλοιπο σύμπαν φαίνεται πως αποτελείται από τους δύο μεγάλους αγνώστους​—τη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια. Επομένως, γύρω στο 95 τοις εκατό του σύμπαντος παραμένει απόλυτο μυστήριο! d

Ατέρμονη Αναζήτηση

Η επιστήμη αναζητά απαντήσεις, αλλά πολύ συχνά οι απαντήσεις που δίνονται δημιουργούν περαιτέρω απορίες. Το γεγονός αυτό μας φέρνει στο νου μια βαθυστόχαστη δήλωση της Αγίας Γραφής στο εδάφιο Εκκλησιαστής 3:11: «Όλα τα έκανε ωραία [ο Θεός], το καθένα στον καιρό του. Και την αιωνιότητα έβαλε στην καρδιά τους, ώστε οι άνθρωποι να μην ανακαλύψουν ποτέ το έργο που έκανε ο αληθινός Θεός από την αρχή ως το τέλος».

Βέβαια, προς το παρόν μπορούμε να αφομοιώσουμε περιορισμένη μόνο ποσότητα γνώσης επειδή η ζωή μας είναι σύντομη, μεγάλο δε μέρος αυτής της γνώσης στηρίζεται σε εικασίες και υπόκειται σε αλλαγές. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση είναι προσωρινή, διότι σκοπός του Θεού είναι να χαρίσει στους πιστούς ανθρώπους ατέλειωτη ζωή στον Παράδεισο στη γη, όπου θα μπορούν να ερευνούν το έργο των χεριών του σε όλη την αιωνιότητα και έτσι να αποκτήσουν αληθινή γνώση.​—Ψαλμός 37:11, 29· Λουκάς 23:43.

Συνεπώς, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τα διάφορα σενάρια περί καταστροφής του σύμπαντος. Άλλωστε, η επιστήμη γνωρίζει ελάχιστα πράγματα, ενώ ο Δημιουργός γνωρίζει τα πάντα.​—Αποκάλυψη 4:11.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

ΟΙ ΟΥΡΑΝΟΙ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ

Όταν κάποτε ένας αρχαίος υπηρέτης του Θεού κοίταξε ψηλά τον ανέφελο, καθαρό νυχτερινό ουρανό, ένιωσε ευλαβικό δέος το οποίο εξέφρασε ποιητικά. Στα εδάφια Ψαλμός 8:3, 4 διαβάζουμε: «Όταν βλέπω τους ουρανούς σου, τα έργα των δαχτύλων σου, τη σελήνη και τα άστρα που ετοίμασες, τι είναι ο θνητός άνθρωπος και τον θυμάσαι, ή ο γιος του χωματένιου ανθρώπου και τον φροντίζεις;» Εντούτοις, ο ψαλμωδός δεν είχε τηλεσκόπια ούτε ειδικές κάμερες. Δεν θα πρέπει, λοιπόν, εμείς να νιώθουμε ακόμη μεγαλύτερο δέος;

[Διάγραμμα στη σελίδα 18]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

74% σκοτεινή ενέργεια

22% σκοτεινή ύλη

4% συνηθισμένη ύλη

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]

Background: Based on NASA photo

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 18]

Background: Based on NASA photo