Skip to content

Al lo konteni

Lannemi​—Lakoz, sentonm ek tretman

Lannemi​—Lakoz, sentonm ek tretman

 “Mon ti annan lannemi ler mon ti adolesan. Mon ti napa lafors pour fer keksoz, mon ti fatig vitman, mon lezo ti fermal e i ti difisil pour mwan konsantre. Mon dokter ti preskri bann pilil fer pour mwan. Mon ti pran sa fer e osi manz pli byen. I pa ti pran lontan pour mwan santi mwan pli byen.”​Beth.

 Pa zis Beth ki annan sa problenm lasante. Dapre lorganizasyon mondyal pour lasante (WHO), de bilyon dimoun i ganny lannemi, sa i apepre 30 poursan popilasyon lemonn. Dan bann pei ki pe devlope, 50 poursan madanm ansent ek 40 poursan zanfan ki pa ankor al lakres i ganny lannemi.

 Lannemi i kapab anmenn bann konsekans grav. Dan serten ka vreman grav, i kapab fer sa dimoun ganny bann problenm leker e menm en latak leker. Dapre WHO, dan serten pei, lannemi i responsab 20% bann ka lanmor maternel. Bann pti baba ki zot manman i annan lannemi akoz zot napa ase fer dan lekor i kapab ne avan ler oubyen zot kapab napa ase lapeze. Bann zanfan ki annan lannemi i devlop pli dousman e zot ganny pli fasilman bann lenfeksyon. Pourtan lannemi akoz mankman fer i kapab ganny trete. a

Kwa sa lannemi?

 I en kondisyon medikal. An gro, bann dimoun ki ganny lannemi zot napa ase selil rouz (red cell) dan zot disan. I annan plizyer keksoz ki kapab koz sa. Anfet, bann syantis in dekouver ki i annan plis ki 400 diferan kalite lannemi! Lannemi i kapab tanporer oubyen kronik, pa tro grav oubyen tre grav.

Kwa ki fer en dimoun ganny lannemi?

 I annan trwa fakter ki koz lannemi:

  •   Ler en dimoun i perdi disan, sa i redwir lakantite selil rouz dan son lekor.

  •   Lekor pa prodwi ase selil rouz ki an bonn sante.

  •   Lekor i detrir bann selil rouz.

 Normalman, lannemi ki pli komen dan lemonn i sa enn akoz mank fer dan lekor. Ler lekor napa ase fer, i pa kapab prodwir ase hemoglobin, sa i en keksoz dan bann selil rouz ki permet li transport loksizenn.

Ki bann sentonm lannemi koze par mankman fer dan lekor?

 O konmansman, lannemi i pa sa sitan grav, ou pa pou ni menm remarke. Sentonm i kapab varye, me i enkli sa:

  •   En lafatig ekstrenm

  •   Lanmen oubyen lipye fre

  •   Lekor fay

  •   Lapo i vin blan

  •   Latet fermal ek soulezon

  •   Douler lestoman, leker i bat vit, mank respirasyon

  •   Zong fay

  •   Perdi lapeti, espesyalman bann pti baba ek zanfan

  •   En lanvi manz ays, starch oubyen menm later

Lekel ki pli dan risk?

 Bann madanm, akoz zot perdi disan pandan zot peryod. Bann madanm ansent osi si zot pa pe manz bann manze ki annan ase folate oubyen asid folik (folic acid) oubyen serten vitanmin B.

 Bann pti baba ki ne avan ler oubyen ki pa ganny ase lapeze ki pa ganny ase fer dan zot dile tete oubyen bwat.

 Zanfan ki pa manz ase varyete manze ki bon pour lasante.

 Bann vezetaryen ki pa manz ase manze ki annan ki annan bokou fer.

 Bann dimoun ki annan en maladi kronik parey maladi dan disan, kanser, problenm ronnyon, boubou ki koul disan ki pran letan geri oubyen serten lenfeksyon.

Konman pour tret lannemi?

 Pa tou kalite lannemi ki kapab ganny evite oubyen geri. Me lannemi ki ganny koze par en mankman fer oubyen vitanmin dan lekor i normalman kapab ganny anpese oubyen geri atraver en bon ladyet ki enkli sa bann konponan nitritif:

 Fer. I ganny trouve dan lavyann, zariko, lantiy, legim fey ver. b I ede osi pour kwi manze dan bann kastrol an fer, akoz resers in montre ki sa i kapab donn ou manze plis fer.

 Folate. I ganny trouve dan fri, bann legim fey ver, green peas, kidney beans, fromaz, dizef, pwason, almond ek pistas. I osi ganny trouve dan bann manze ki annan bann legren ki annan vitanmin ladan parey dipen, sereal, pasta ek diri. Son ekivalan ki ganny vann konman en pilil i apel asid folik.

 Vitanmin B-12. I ganny trouve dan lavyann rouz, sa ki annan dile oubyen soya ek serten sereal.

 Vitanmin C. I ganny trouve dan bann fri ek zi parey zoranz ek limon, gro piman, brokoli, tomat, melon ek strawberry. Manze ki annan vitanmin C ladan i ede pour ou lekor abzorb fer.

 Manze i diferan dan sak rezyon. Alor rode ki kalite fri i annan kot ou reste ki annan sa bann keksoz enportan. Sa i sirtou enportan si ou ansent oubyen ti a kontan tonm ansent. Ler ou pran swen avek ou lasante, sa pou redwir risk ki ou pti baba i ganny lannemi. c

a Lenformasyon dan sa lartik lo fason manze ek lezot lenformasyon lo lasante i sorti prensipalman kot Mayo Clinic ek The Gale Encyclopedia of Nursing and Allied Health. Vwar en dokter si ou krwar ou ganny lannemi.

b Koz avek ou dokter avan ou pran oubyen donn ou zanfan latizann fer. Si i annan tro bokou fer dan lekor, sa i kapab andomaz poumon oubyen koz lezot domaz.

c Defwa dokter i tret lannemi atraver transfizyon disan, en terapi ki Temwen Zeova pa aksepte.​—Akt 15:28, 29.