?Wol Ya i Gat Smol Taem Nomo Blong Hem i Stap?

?Bambae yu yu jusum weswan long trifala ansa ya?

?Long fiuja, ol samting long wol ya bambae oli

(a) kam moa gud?

(b) stap sem mak nomo?

(c) kam mowas?

?YU YU traem blong gat wan gudfala tingting long saed blong fiuja? Yu save kasem plante gudfala samting taem yu mekem olsem. Sam stadi oli soemaot se ol man we oli gat gudfala tingting long saed blong fiuja, oli gat wan tingting mo bodi we i wok moa gud. Wan longfala stadi i faenemaot se plante man we oli no gat gudfala tingting long saed blong laef, oli kasem sik blong hat we blad i no save rongud. Hemia i defren olgeta long ol man we oli gat gudfala tingting long saed blong fiuja. Oli no kasem tumas sik ya. Ol save we ol man blong stadi ya oli faenemaot, oli laenap wetem toktok we i stap sam handred yia finis long Baebol, hemia se: “Hat we i glad, i mekem i gud long man, i olsem wan meresin. Be tingting we i foldaon i mekem ol bun oli drae.”—Ol Proveb 17:22, NW.

Be folem tingting we ol saentis oli stap talemaot long saed blong fiuja blong Wol, plante man oli faenem i had blong stap glad mo blong gat gudfala tingting long saed blong fiuja. Bambae yumi tokbaot sam save we i stap long nius long saed blong fiuja blong wol ya. Oli givim woning se bambae i gat bigfala trabol.

Wol i Stap Long Denja

Long 2002, Stockholm Environment Institute i givim woning long fasin ya blong traem leftemap  ekonomi blong kantri mo we long semtaem, i spolem tingting we man i gat long saed blong ol samting raonabaot long yumi. Hem i talem se fasin olsem i save mekem se “sam samting i hapen we i save mekem ol bigfala jenis long weta blong wol mo fasin blong ol samting raonabaot yumi blong wokgud tugeta.” Ripot ya i gohed blong talem se fasin pua long fulwol, fasin blong mekem i no stret, mo fasin blong karemaot ol gudfala samting long graon mo spolem ol samting raonabaot long yumi, oli mekem se ol man oli save “kasem trabol oltaem nomo long envaeronmen, fasin blong no joen gud tugeta mo no moa sef.”

Long 2005, Yunaeted Nesen i talemaot risal blong fo yia stadi we oli mekem long saed blong envaeronmen blong Wol (Millennium Ecosystem Assessment Synthesis Report). I gat 1,360 man blong hae save we oli kamaot long 95 kantri, oli joen long ol bigfala stadi ya. Wan woning we i kamaot from stadi ya hemia se: “Ol wok blong ol man i spolem ol samting long wol ya blong oli no wokgud, mekem se yumi mas tingbaot we long fiuja, ol samting ya bambae oli no save gohed blong givim wanem we ol man oli nidim blong laef.” Stadi ya i talem se, blong stopem ol trabol ya, i nidim “blong mekem ol bigfala jenis long ol desisen we ol gavman oli agri long hem, ol ogenaesesen mo ol fasin blong man. Be ol jenis ya oli no stat yet.”

Anna Tibaijuka, daerekta blong United Nations Human Settlements Programme i talemaot tingting we plante man blong stadi oli stap gat naoia. Hem i se: “Sipos yumi gohed blong mekem samting olsem we yumi stap mekem naoia, bambae fiuja blong yumi i nogud olgeta.”

Wan Risen From Wanem Ol Man Oli Save Gat Gudfala Tingting

Ol Witnes blong Jeova we oli mekem magasin ya, olgeta tu oli bilif se i no longtaem, plante bigfala jenis bambae i hapen long wol ya. Be oli no bilif se ol jenis ya bambae oli spolem fiuja blong ol man. Nogat. Oli gat strong bilif se ol jenis ya bambae oli openem rod blong wol ya i kam wan nambawan ples blong laef long hem. ?From wanem oli gat gudfala tingting ya long saed blong fiuja? From we oli trastem ol promes we God i talem long Tok blong hem, Baebol. Makem wan long ol promes ya: “Bambae i no longtaem, ol man nogud oli lus. Bambae yu save lukaot olgeta, be bambae yu no save faenem olgeta. Ol man we tingting blong olgeta i stap daon, bambae oli tekem graon ya i blong olgeta. Nao bambae oli harem gud, from we oli stap gud, mo oli gat plante samting.”—Ol Sam 37:10, 11.

?Olsem wanem? ?Promes ya i wan drim nomo? Bifo we yumi ansa long kwestin ya, i gud yumi tingbaot samting ya: Plante taosen yia i pas finis we Baebol i talemaot stret plante problem we yumi luk oli stap kasem wol ya mo ol man. Plis ridim ol vas we oli stap long haf we i kam biaen mo skelem wanem we ol vas ya oli talem wetem wanem we yu luk i stap hapen long wol ya. Taem yu mekem olsem, bambae yu save trastem Baebol moa se hem i save talemaot ol samting we bambae oli hapen long fiuja.