Nalimo mulatiina nelyo tamumfwikisha ubusesemo ubulanda pa baume 4 abanina pali bakabalwe, lelo tamufwile ukulatiina nelyo ukumona kwati te kuti mumfwikishe ubu ubusesemo. Mulandu nshi? Pantu ifyo Baibolo yalandapo e lyo ne ficitika muno nshiku kuti fyatwafwa ukwishiba bwino ifyo aba abaume 4 bemininako. Nangu ca kuti ubu busesemo bulangilila ukuti ifyabipa fyali no kulacitika pe sonde, bulalanga no kuti ifintu fikawama ku ntanshi. Cinshi twalandila ifi ? Lekeni intanshi tulande pa fyo umwaume umo na umo uwanina pali kabalwe emininako.

Icimonwa catendeka ifi: “Naliloleshe, kabili, moneni! kwali kabalwe uwabuuta; no waikelepo ali no buta; kabili apeelwe ne cisote ca bufumu, e lyo aile alecimfya mpaka apwishishisha ukucimfya kwakwe.”—Ukusokolola 6:2.

Nani wanina pali kabalwe wabuuta? Icasuko kuli icipusho kuti twacisanga muli ili line ibuuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola, ilyalanda pa wanina pali uyu kabalwe ukuti ni “Cebo ca kwa Lesa.” (Ukusokolola 19:11-13) Baibolo ita Yesu Kristu ukuti Cebo, pantu e ulandilako Lesa. (Yohane 1:1, 14) Na kabili etwa ukuti “Imfumu ya shamfumu kabili Shikulu wa bashikulu” kabili imwita no kuti “Uwa Cishinka kabili Uwa Cine.” (Ukusokolola 19:16) Ukwabula no kutwishika, Yesu alikwata amaka ya kuba imfumu ya bulwi, kabili tabomfya amaka bubi bubi nelyo mu bufumfuntungu. Na lyo line, kuli amepusho ayo twalayasuka.

Nani wapeela Yesu amaka ya kucimfya? (Ukusokolola 6:2) Kasesema Daniele alimwene icimonwa umo Mesia bamupashenye ku “mwana wa muntu,” kabili umo bamupeele “ukuteka no bukata no bufumu” ku “Wa Nshiku ne Nshiku,” e kutila Yehova Lesa. * (Daniele 7:13, 14) Kanshi ni Lesa Wa Maka Yonse uwapeela Yesu amaka ne nsambu sha kuteka no kupingula. Kabalwe wabuuta alilinga ukwimininako inkondo ya bulungami iyo Umwana wa kwa Lesa alwa, pantu Amalembo ilingi line yalabomfya ilangi lyabuuta pa kulanda pa bulungami.—Ukusokolola 3:4; 7:9, 13, 14.

Ni lilali ilyo aba abaume 4 baninine pali bakabalwe? Moneni ukuti Yesu, uwabalilepo ukunina pali kabalwe, aninine ilyo bamupeele icisote ca bufumu. (Ukusokolola 6:2) Ni lilali Yesu bamupeele Ubufumu ku muulu? Yesu tabamupeele Ubufumu lintu abweleelemo ku muulu pa numa fye ya kubuushiwa. Baibolo itila ilyo abweleelemo ku muulu, alitendeke ukulalolela ukuba Imfumu. (AbaHebere 10:12, 13) Yesu alyebele abasambi bakwe ifya kwishibilako ilyo inshita ya kulolela ukupeelwa Ubufumu yali no kupwa e lyo na lintu aali no kutendeka ukuteka ku muulu. Yesu atile nga atendeka ukuteka, ifintu mu calo fyali no kubipilako. Kwali no kuba inkondo, ifikuko ne fipowe. (Mateo 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Kanshi ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yatendeke mu 1914, calishibikwe ukuti inshita iyo Baibolo iita ukuti “inshiku sha kulekelesha,” yalitendeke.—2 Timote 3:1-5.

Nomba cinshi calenga ifintu filebipilako fye ukutula ilyo Yesu bamupeele Ubufumu mu 1914? Ni co pali ilya inshita Yesu atendeke ukuteka ku muulu, te pe sonde iyo. Kwali inkondo ku muulu, kabili Imfumu iipya Yesu, uwitwa no kuti Mikaele alipoosele Satana ne fibanda fyakwe pe sonde. (Ukusokolola 12:7-9, 12) Apo Satana balimupoosa pe sonde, aliba ne cipyu ukutula ilya nshita pantu alishiba ukuti ashele fye ne nshita iinono. Nomba line, Lesa ali no kufikilisha ubufwayo bwakwe pano pe sonde ubwakonaula Satana. (Mateo 6:10) Nomba lekeni tumone ifyo abaume bambi batatu abanina pali bakabalwe balangilila ukuti cine cine tuleikala mu nshita ishayafya kabili “inshiku sha kulekelesha.”  Abanina pali bakabalwe batatu balipusanako no wanina pali kabalwe wa kubalilapo pantu bena tabemininako umuntu, lelo bemininako ificitika mu calo.

“Kwafumine kabalwe umbi, uwakashika; no waikelepo apeelwe amaka ya kufumya umutende pe sonde pa kuti abantu bepayane; kabili apeelwe ulupanga ulukalamba.”—Ukusokolola 6:4.

Uyu uwanina pali kabalwe emininako inkondo. Moneni ukuti uyu kabalwe tafumya fye umutende mu fyalo fimo, lelo aufumya mwi sonde lyonse. Mu 1914, e lyo kwali inkondo ya calo iya kubalilapo. Lyena pa numa, kwali inkondo ya calo iya bubili umo abantu bafwile sana ukucila mu ya kubalilapo. Bamo abafwailisha pa fintu balanda ukuti abantu abafwa mu nkondo ukutula mu 1914 balicila amamilioni 100. Na kabili abantu abengi sana balicenekwe icine cine.

Inkondo shalifula sana pali ino nshita kabili abantu balikwata amaka ya kulofya abantu bonse pe sonde. Nangu fye tubungwe uto bapanga ukuti tuleleta umutende pa calo, pamo nga akabungwe ka United Nations, twalifilwa ukupwisha inkondo isho uwanina pali kabalwe wakashika aleta.

“Naliloleshe, kabili, moneni! kwali kabalwe uwafiita; no waikelepo ali na sekelo mu minwe yakwe. E lyo naumfwile ishiwi kwati lilefuma pa kati ka fya mweo fine, aliti: ‘Icipimo cimo ica ngano mu ndalama imo iya denari, ne fipimo fitatu ifya barle mu ndalama imo iya denari; lelo wionaula amafuta ya miolife no mwangashi.’”—Ukusokolola 6:5, 6.

Uyu uwanina pali kabalwe emininako ifipowe. Uwanina pali kabalwe aliletele icipowe ica kuti icipimo cimo (amalita 1.08) ica ngano balecishita mu ndalama ya denari imo. Na kuba iyi e ndalama umuntu alefola mu nshita ya batumwa nga abomba ubushiku ubutuntulu. (Mateo 20:2) Mu ndalama imo ine umuntu kuti ashitamo fye ifipimo fya barle fitatu (amalita 3.24). Bushe abakwata ulupwa ulukalamba kuti balya ifi ifya kulya imiku inga? Ici icimonwa cilasoka abantu ukuti balingile ukulasungilila ifya kulya ifyo balya sana, pamo nga filya caleba ku mafuta ya miolife no mwangashi.

Bushe kwaliba ifilanga ukuti ukutula mu 1914, uwanina pali kabalwe wafiita alitendeka ukubutuka? Mu myaka yaba 1900, abantu 70 milioni balifwile. Akabungwe kamo kalandile ukuti, “ukufuma mu 2012 ukufika mu 2014, abantu amamilioni 805 mwi sonde lyonse tabakwata ifya kulya fya kumanina.” Lipoti imo naimbi yatiile, “Abantu abafwa ku nsala balifuula ukucila abafwa ku bulwele bwa AIDS, ubwa mpepo ne cifuba ca ntanda bwanga.” Nangu ca kutila abantu balyesha na maka ukupwisha ifipowe, uyu umwaume uwanina pali kabalwe wafiita alitwalilila fye ukubutuka.

“Naliloleshe, kabili, moneni! kwali kabalwe uwabutulukila; no waikelepo ishina lyakwe ni Mfwa. Ne Nshiishi yalemukonka pa numa. Kabili bapeele Imfwa ne Nshiishi amaka pa cipande cimo ica pa fipande fine ifye sonde, aya kwipaila ku lupanga ulutali, ku cipowe, ku cinkunka ca mfwa, na ku fiswango fya pe sonde.”—Ukusokolola 6:8.

Uwanina pali kabalwe walenga 4 emininako imfwa ne filenga abantu balefwa. Ilyo papitile imyaka iinono ukufuma mu 1914, kwali icikuko baleita ukuti Spanish influenza icaipeye abantu abengi sana. Cimoneka kwati abantu amamilioni 500 balilwele ubu bulwele, e kutila umuntu umo pa bantu batatu abaliko pali ilya nshita.

Nomba ici icikuko tecalekelesheko. Abafwailisha pa fintu balanda ukuti abantu abengi icine cine balifwile ku bulwele bwa kampasa muli ba 1900. Na muno nshiku mwine, abantu abengi balafwa ku bulwele bwa AIDS, icifuba ca ntandabwanga, e lyo no bulwele bwa mpepo, nangu ca kuti abantu balabombesha sana ukufwailisha imiti.

Abantu abengi balafwa mu nkondo, ku fipowe, na ku malwele kabili tabakwata isubilo.

Nomba line inshiku shabipa isho tuleikalamo shili no kupwa. Mufwile ukulaibukisha ukuti: Yesu “aile alecimfya” mu 1914, kabili alilenga Satana aleikala fye pe sonde. Na lyo line pali ilya nshita Yesu tapwishishe ukucimfya. (Ukusokolola 6:2; 12:9, 12) Nomba line fye, pa nkondo ya Armagedone, Yesu akonaula abantu ba kwa Satana kabili akafumyapo fyonse ifyabipa ifyo Satana acita. (Ukusokolola 20:1-3) Yesu takaleshe fye abanina pali bakabalwe bambi batatu ukubutuka, lelo akafumyapo ne fyabipa fyonse ifyo balenga ukucitika. Akafifumyapo shani? Natulande pa fyo Baibolo yatulaya.

Inkondo shikapwa. Baibolo itila Yehova “alelenga inkondo ukupwa ukufika ku mpela sha pano isonde. Ubuta abukontola kabili aputaula ne fumo.” (Amalumbo 46:9) Abantu abatemwa umutende, “bakasekelela nga nshi pantu umutende ukafula.”—Amalumbo 37:11.

Ifipowe fikapwa kabili ifya kulya fikafula. “Ingano shikafula nga nshi pano isonde; Pa muulu wa mpili shikafula icine cine.”—Amalumbo 72:16.

Amalwele ne mfwa fikapwa kabili abantu bonse bakakwata ubumi ubusuma kabili tabakalefwa. Baibolo itila Lesa “akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili.”—Ukusokolola 21:4.

Ilyo Yesu ali pa calo, alilangile ifyo ifintu fikaba ilyo akalateka. Alitemenwe umutende, aleliisha abantu abengi mu cisungusho, aleposha abalwele, kabili alebuusha fye na bafwa.—Mateo 12:15; 14:19-21; 26:52; Yohane 11:43, 44.

Inte sha kwa Yehova bakabomfya Baibolo yenu pa kumulanga ifyo mwingacita pa kuipekanya ku fikacitika ilyo abanina pali bakabalwe bakaleka ukubutuka. Bushe kuti mwatemwa ukwishibilapo na fimbi?