Nakulile mu mushi wa Rmaysh, uwabela mupepi no mupaka wa calo ca Lebanon ne calo ca Israel, ilyo mu Lebanon mwali inkondo ya bana calo. Ndebukisha sana ifyo utupata twalepuulika ne fyo abantu abakaele baputwike amolu. Imikalile yalyafishe, kabili ubunkalwe no lubuli fyali fye mpanga yonse.

Ulupwa lwesu lwalepepa ku Katolika, mwi calici lya ba Maronite. Batata babikile sana amano kusakamana ulupwa pantu bonse mu lupwa twali 12, e lyo bamayo baleshininkisha ukuti bonse ifwe twaya ku calici. Mu kuya kwa nshita, natampile ukumona kwati icalici lyali fye kwati bantu bonse, tabaleafwa abalekabila ubwafwilisho.

Ilyo nakulileko, naishiletemwa sana icangalo ca kung fu. Natampile ukulwa kung fu kabili naishileishiba sana ifya kupoosa inkonya no kupanta ifibaka e lyo ne fya kubomfya ifyanso ifibomfya abalwa kung fu. Naletontonkanya ukuti, ‘Te kuti mpwishe inkondo, lelo kuti naeshako ukupwisha ulubuli.’ Nga namona abantu babili balelwa, naleyako no kubalamwina. Mu cifyalilwa fye nali uwa cipyu, nshalekokola ukufulwa. Abantu abengi ku kapinda ka ku kuso aka Lebanon balentiina, pantu nalefwaisha ukupwisha ulufyengo no lubuli.

Mu 1980, naingile mwi bumba lya ba kung fu ilya mu Beirut. Amabomba yalepuulika cila bushiku, na lyo line naleya mu kusambilila ukulwa. Ico nalecita fye, kulya, ukulaala, no kwikala nga Bruce Lee, umu Chinese umwina America uwalepanga amafilimu kabili uwaishibe sana kung fu. Nalekopelesha ifyo alesakula umushishi, ifyo ale-enda, e lyo ne fyo alepunda nga alelwa kung fu, kabili nshalemwentula nakalya.

Nalefwaisha ukuyasambilila sana kung fu ku China. Icungulo cimo, ilyo naleisambilisha pa kuipekanishisha ukuya ku China, naumfwile fye umuntu akonkosha ku ciibi. Umunandi aishile  ne Nte sha kwa Yehova shibili. Nafwele ifya kufwala fya kulwilamo ifyafiita, ninshi ne libe lilekonkoloka pa mubili, kabili nabebele nati, “Nshaishiba nangu cimo pali Baibolo.” Ico nshaishibe ca kuti, ukutula lilya ubumi bwandi bwali no kwaluka.

Ba Nte banangile muli Baibolo umulandu abantu bashingapwishisha ulufyengo no lubuli. Balondolwele ukuti Satana Kaseebanya e ulenga amafya ya musango yu. (Ukusokolola 12:12) Nalitemenwe ukumona ifyo aba ba Nte bali aba mutende ne citetekelo bakwete. Kabili nalyumfwile bwino sana ilyo bansambilishe ukuti Lesa alikwata ishina. (Amalumbo 83:18) Bambelengele na 1 Timote 4:8, apatila: “Pantu ukutukusha umubili kwafwa fye panono; lelo bukapepa bwafwa mu fintu fyonse, pantu muli bukapepa mwaliba isubilo lya kuba no bumi pali nomba e lyo na ku ntanshi.” Aya mashiwi yalimfikile sana pa nshi ya mutima.

Icabipileko fye ca kuti ba Nte balilekele ukwisa pantu balupwa lwandi balibakenye ukulaisa. Na lyo line, napingwilepo ukuleka kung fu no kutendeka ukusambilila Baibolo. Bamunyinane tabatemenwe ifi napingwilepo ukucita, nomba nalefwaisha ukusanga Inte sha kwa Yehova na kabili no kutendeka ukusambilila Baibolo.

Nalitwalilile ukufwaya ba Nte lelo shalebasanga. Pali iyo ine nshita, ninshi batata e lyo bafwile e ico nali no bulanda icine cine, kabili kwali amafya ya mu lupwa na yambi ayo twakwete. Nalitendeke ukubomba pa kampani ka makuule, kabili bushiku bumo Adel, uo nalebomba nankwe, anjipwishe umulandu nalemonekela uwa bulanda. Atendeke ukulanda pa fyo Baibolo ilanda ukuti abafwa bakabuuka. Pa myeshi 9 iyakonkelepo, uyu Nte uwali no kutemwa ne cikuuku alintekanishishe pa kunsambilisha Baibolo.

Ilyo twaleya tulesambilila, nailwike ukuti nalingile ukwalula imibele yandi. Lelo tacayangwike. Nalefulwa bwangu. Baibolo yalinsambilishe ifya kuba uwailama no kukanakuntukilwa bwangu. Ku ca kumwenako, pali Mateo 5:44, Yesu atile: “Muletemwa abalwani benu kabili mulepepelako abamucusha.” Kabili pa Abena Roma 12:19, patila: “Mwilalandula, . . . pantu calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’” Panono panono aya amalembo e lyo na malembo yambi yalingafwile ukuba uwa mutende.

Nangu ca kuti pa kubala balupwa lwandi balenkaanya ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, pali ino nshita balicindika sana ba Nte. Na kuba, munyinane umo ino nshita ni Nte, kabili bamayo balebako bambi pa fyo twasuminamo ukufikila na lintu bafwile.

Na kabili Lesa alimpeela umukashi uwa cishinka, Anita, uo momba nankwe mu mulimo wa kushimikila lyonse. Ukutula mu 2000, Anita na ine twikala mu musumba wa Eskilstuna, mu Sweden, umo tusambilisha abantu abalanda iciArabic Baibolo.

Ncili ndomfwila uluse abantu abacula pa mulandu wa bunkalwe. Nomba ukwishiba icilenga ukucula no kwishiba ukuti Lesa ali no kupwisha ukucula konse, kulenga ndesekelela no kuba no mutende.—Amalumbo 37:29.