NTUNKAMAFI alabomfya amafi ku fintu ifyalekanalekana. Ici cishiishi cilalya amafi kabili e mo cibikila na mani. Ifilume fimo filapeela ifikota umwina wa mafi pa kufilanga ukutemwa. Ifi ifishiishi filalwila sana amafi ayashilauma. Abafwailishapo pali ifi fishiishi balimwene bantunkamafi 16,000 baya apali amafi ya nsofu ayengi, no kuyafumyapo mu ma-awala fye yabili.

Fintunkamafi fimo filabuulapo amafi pa mwina no kutendeka ukuyabulunganika e lyo no kuyakunkulusha pa kuti fifume pa finabo. Lyena filayashiika mu mushili uwanaka. Ilyo fileyakunkulusha fyenda mu mulaini waololoka, pantu ukwenda ifi kulalenga fyafuma bwangu pa fibiye, kabili kulenga no kuti befibila amafi filekunkulusha kuli fintunkamafi fimbi.

Bushe ntunkamafi acita shani pa kuti ale-enda fye mu mulaini uwaololoka maka maka ubushiku?

Tontonkanyeni pali ici: Ukulingana ne fyo bafwailisha, bantunkamafi kuti babomfya ulubuuto ulufuma ku kasuba nelyo ku mweshi pa kwenda, lelo na lintu kushili umweshi balenda fye bwino mu mulaini uwaololoka. Abafwailishapo pali ifi fishiishi mu South Africa batile, icafwa ifi fishiishi nga file-enda ubushiku, te lutanda lumo na lumo ulo fimona, lelo lubuuto ulufuma ku cipinda bushiku. Ulupapulo lutila Current Biology, lwatile: “Ifi e fyebo fya ntanshi ifyalanda pa fyo ulubuuto lufuma ku fipinda bushiku lwafwa ifishiishi ne nama ukwishiba ifya kwenda ubushiku.”

Ba Marcus Byrne, abafwailishapo pali bantunkamafi batile, ifi fishiishi “fyalikwata inshila yaibela iyo fishibilamo uko fileya nangu ca kuti kuli fye ulubuuto lwa ntanda ulunono.” Balandile no kuti: “Kanshi abantu kuti basambililako ifyo bengacita pa kuti fimashini na makamera filebafwa ukwishiba ifilekopwa nangu ca kuti ulubuuto lunono sana.” Ku ca kumwenako, fimashini fimo kuti bafipanga mu musango wa kuti filebafwa ukwishiba apali abantu abapuswike ilyo icikuulwa cabongoloka. Pa kucita ifi kuti bakonkelesha ifyo bantunkamafi bacita pa kwishiba ukwa kuya.

Muletipo shani? Bushe ntunkamafi ne fyo acita filanga ukuti asangwike fye? Nelyo apangilwe fye?