САРА отағын ортасында дуруб әтрафа ҝөз ҝәздирир. Ҝәлин хәјалымызда гара ҝөзлү, ҝөзәл сималы шәрг гадыныны ҹанландыраг. Ола билсин, кимсә онун ҝөзләриндә кәдәр ҝөрүр. Билдијимиз кими, бу гүссәјә сәбәб вар. Ахы бу евдә онун хош хатирәләри јашајыр. Бурада о, әри Ибраһимлә бирҝә нечә-нечә хошбәхт анлар јашајыб *. Бу еви онлар бирликдә тикиб әрсәјә ҝәтирибләр.

Ибраһим пејғәмбәрлә Сара сәнәткарлар вә таҹирләр шәһәри олан Урда јашајырды. Буна ҝөрә дә белә нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, онларын бурада ев-ешији вар иди. Сара үчүн әзиз олан евинин дашы-дивары, әшјалары дејилди. Бу евдә о, әри илә бирҝә аҹылы-ширинли ҝүнләр јашамышды. Бурада онлар дәфәләрлә әл ачыб Јараданлары Јеһова Аллаһа дуалар уҹалтмышдылар. Ҝөрүндүјү кими, бу еви Сараја доғмалашдыран сәбәбләр чох иди.

Бунунла белә Сара она доғма олан һәр шеји гојуб ҝетмәјә һазыр иди. 60 јашлы бу гадын јад дијарда тәһлүкә вә чәтинликләрлә долу бир һәјат јашајаҹагды. Онлар даһа һеч вахт Ур шәһәринә гајытмајаҹагдылар. Ҝәлин ҝөрәк һәјатыны бу ҹүр көкүндән дәјишмәјә ону нә вадар етмишди вә биз онун иманыны неҹә өрнәк ҝөтүрә биләрик?

Чох еһтимал ки, Сара Урда бөјүјүб боја-баша чатмышды. Һазырда бу шәһәрдән галан јеҝанә хатирә дағынтылардыр. Амма о дөврдә таҹир ҝәмиләри Фәрат чајыны јарараг јахын-узаг мәмләкәтләрдән бу зәнҝин шәһәрә баһалы маллар ҝәтирирдиләр. Урун енсиз, доланбаҹ күчәләриндә гәләбәлик олурду. Ҝәмиләр лимана јан алмаг үчүн бир-бирини өтмәјә чалышырды. Шәһәрин базарлары долуб дашырды. Сара бу ҹүр сәсли-күјлү шәһәрдә бөјүмүшдү, ҹамаатын чохуну јахындан таныјырды. Сөзсүз ки, онлар да Сараны таныјырдылар, чүнки о, гәнирсиз ҝөзәл иди. Тәбии ки, Саранын бурада гоһум-әгрәбасы да вар иди.

Сара иманлы инсан иди. Урун әксәр ҹамааты шәһәрдә шәрәфинә һүндүр гүллә уҹалдылмыш ај танрысына ибадәт едирди, амма Сара тәк олан Јеһова Аллаһа иман ҝәтирмишди. Саранын атасы мүәјјән мүддәт бүтпәрәст олмушду. Бәс Сараја мөмин инсан кими јетишмәјә нә көмәк етмишди? Мүгәддәс Китабда бу суалын ҹавабы јохдур. Амма орада Сара һаггында башга мәлуматлар тапа биләрик. Мәсәлән, о, өзүндән он јаш бөјүк олан Ибраһимлә аилә гурмушду * (Јарадылыш 17:17). Ибраһим сонралар «иман ҝәтирәнләрин атасы олду» (Ромалылара 4:11). Онларын никаһы мөһкәм иди, аиләдә һөрмәт вар иди. Әр-арвад бир-бири илә меһрибан үнсијјәт едир, јаранан проблемләри бирҝә һәлл едирдиләр. Бу меһрибанчылыға сәбәб онларын Аллаһа бәсләдикләри мәһәббәт иди.

Сара әрини чох севирди. Онлар гоһумларына јахын јашајырдылар. Амма евләндикдән бир мүддәт сонра онлар кәдәрли бир һәгигәтлә үз-үзә дурдулар. Мүгәддәс  Китабда јазылыб ки, Сара «сонсуз иди, онун ушағы олмурду» (Јарадылыш 11:30). О дөврдә вә һәмин мәдәнијјәтдә сонсуз олмаг бөјүк дәрд иди. Буна бахмајараг, Сара Аллаһа вә әринә садиг иди. Ҝөрүнүр, онлар јетим галмыш гардашы оғуллары Луту оғуллуға ҝөтүрмүшдүләр. Вә беләҹә, һәјат өз ахары илә ҝедирди. Амма бир ҝүн һәр шеј дәјишди.

Ибраһим пејғәмбәр һәјәҹан ичиндә Саранын јанына ҝәлди. Бир аз әввәл елә бир шеј баш вермишди ки, о, һеч ҹүр буна инана билмирди. Онларын ибадәт етдији Јеһова Аллаһ Ибраһимлә данышмыш, һәтта она ҝөрүнмүшдү (шүбһәсиз, она ҝөрүнән мәләк олуб). Ҝәлин бу дәм Сараны тәсәввүр едәк: онун меһрибан бахышлары әринә зилләниб, о, һәјәҹан ичиндә сорушур: «Де ҝөрүм О, сәнә нә деди?» Јәгин Ибраһим пејғәмбәр әввәлҹә әјләшиб фикрини топламаға чалышыр, сонра арвадына дејир: «Јеһова мәнә белә деди: “Өз торпағыны, гоһумларыны гојуб чых, сәнә ҝөстәрәҹәјим торпаға ҝет”» (Һәвариләрин ишләри 7:2, 3). Өзләринә ҝәләндән сонра онлар Јеһованын вердији тапшырығын маһијјәтини баша дүшдүләр: онлар раһат һәјатдан әл чәкмәли, көчәри һәјат јашамалы идиләр! Ибраһим пејғәмбәрин ҝөзләри Сараја дикилмишди. Ҝөрәсән, Сара нә дејәҹәк? Һәјатларынын дөнүш нөгтәси олан бу мәгамда она дәстәк олаҹаг?

Саранын үзләшдији вәзијјәт бизә гәрибә ҝәлә биләр. Дүшүнә биләрик ки, нә јахшы, Аллаһ мәндән вә һәјат јолдашымдан белә бир шеј истәмәјиб. Амма, әслиндә, һәр биримиз Сара кими сечим гаршысында дуруруг. Биз мал-мүлк вурғуну олан ҹәмијјәтдә јашајырыг. Бу дүнја бизә јалныз өз раһатлығымызы вә тәһлүкәсизлијимизи фикирләшмәји, ев-ешијимиздән мөһкәм јапышмағы тәлгин едир. Мүгәддәс Китаб исә бизи ибадәтимизлә бағлы ишләри һәр шејдән үстүн тутмаға сәсләјир, сечим гаршысында оланда өз истәјимизи тәмин етмәјә јох, Аллаһы разы салмаға тәшвиг едир (Мәтта 6:33). Һәр биримиз Саранын һансы сечими етдијини билирик. Инди ҝәлин өзүмүздән сорушаг: «Бәс мән нәји сечәҹәјәм?»

Сара әшјалары јыға-јыға фикирләширди, нәји апарсын, нәји апармасын. О, чох ири әшјалар ҝөтүрә билмәјәҹәкди, чүнки улаглара вә дәвәләрә онлары дашымаг чәтин олаҹагды. Көчәри һәјаты чәтинләшдирән әшјалара да еһтијаҹ јох иди. Чох еһтимал ки, Ибраһимҝил галан мал-мүлкү ја сатмышдылар, ја да кимәсә пај вермишдиләр. Бу шәһәрдә Сара базар-дүкандан үрәји истәјән һәр шеји, тахыл, әт, мејвә-тәрәвәз, пал-палтар вә саир шејләр ала билирди. О, шәһәр һәјатынын бу ҹүр раһатлыгларыны гојуб ҝетмәли иди.

Археоложи газынтылар нәтиҹәсиндә мәлум олмушду ки, Ур шәһәриндә евләр чохотаглы олуб. Евләрин һәјәтиндә булаг вә су кәмәри, ән садә евләрин белә, мөһкәм дамы, дивары вә ҹәфтәли гапысы вар иди. Јәгин Сараҝилин дә еви бу ҹүр олуб. Буна ҝөрә дә, ола билсин, Сара үчүн ән чәтини евини, бу ҹүр раһатлығы гојуб  ҝетмәк иди. Чадырда јашамаг бу гәдәр тәһлүкәсиз олмајаҹагды. Чадыр онлары оғрулардан, шир-пәләнҝдән, ајыларын вә ҹанаварларын һүҹумундан горуја билмәјәҹәкди. Бу тәһлүкә реал иди, чүнки о вахт һәмин әразидә бу һејванлар чох олуб.

Аллаһ Ибраһимә бујурмушду: «Өз торпағыны, гоһумларыны... гојуб чых». Бәс Сара гоһум-әгрәбасыны неҹә гојуб ҝедәҹәкди? Јәгин онун баҹы-гардашлары, баҹысы вә гардашы ушаглары, халасы, бибиси, дајысы, әмиси вар иди. Тәбии ки, истиганлы вә меһрибан бир инсан кими Сара онлары чох севирди. Амма онлары даһа ҝөрмәјәҹәкди. Бунунла белә, Сара һәр кечән ҝүн даһа гәтијјәтли олур, өзүнү Уру тәрк етмәјә һазырлајырды.

Садаланан бүтүн чәтинликләрә бахмајараг, Сара јыр-јығыш етмишди вә тәјин олунмуш ҝүн шәһәрдән чыхмаға һазыр иди. Ибраһимлә Саранын атасы Тарихин тәхминән ики јүз јашы олса да, аиләнин башчысы олдуғу үчүн онларла ҝетди (Јарадылыш 11:31). Шүбһәсиз ки, Сара јашлы атасынын гејдинә галмаг үчүн һәр әзијјәтә гатлашаҹагды. Онлар «кәлданиләрин торпағындан» чыханда Лут да онларла ҝетди (Һәвариләрин ишләри 7:4).

Карван биринҹи шимал-гәрбә, Һаррана јола дүшдү. Онлар Фәрат чајы бојунҹа ҝедәрәк тәхминән 960 километр јол гәт едиб Һаррана чатдылар вә бир мүддәт орада галдылар. Ола билсин, сәбәб Тарихин хәстә олмасы вә буна ҝөрә дә даһа јол ҝедә билмәмәси иди. Тарих 205 јашында вәфат едәнә гәдәр онлар јола чыхмадылар. Бир ҝүн, онлар Һаррандан чыхмаздан әввәл Јеһова Аллаһ Ибраһимлә јенә данышды вә она деди ки, бу торпағы тәрк едиб ҝөстәрәҹәји дијара ҝетсин. Амма бу дәфә Аллаһ Ибраһимә ҝүҹлү тәсир бағышлајан бир вәд вериб деди: «Сәндән бөјүк бир халг төрәјәҹәк» (Јарадылыш 12:2—4). Һаррандан чыханда Ибраһимин 75, Саранын исә 65 јашы вар иди, амма ушаглары олмамышды. Бәс Ибраһимдән бөјүк бир халг неҹә төрәјәҹәкди? Бәлкә, о, башга арвад алаҹагды? О дөврдә чохарвадлылыг нормал һал олдуғу үчүн, јәгин, Сараны бу фикир нараһат едирди.

Бунунла белә, онлар Һаррандан чыхыб јолларына давам етдиләр. Амма бу дәфә онларла башга инсанлар да ҝедирди. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Ибраһимҝил топладыглары вар-дөвләти, һәмчинин «Һарранда алдыглары гуллары ҝөтүрүб» орадан чыхдылар (Јарадылыш 12:5). Шүбһәсиз ки, Ибраһимлә Сара онлары динләмәк истәјән инсанлара Јеһова Аллаһ һаггында данышырдылар. Төвратын гәдими шәрһләринә әсасән, Һаррандан Ибраһимҝиллә чыхан инсанлар онларын Аллаһына иман ҝәтирән прозелитләр иди. Бу дејиләнләр һәгигәтдирсә, шүбһә јохдур ки, Сара инсанлара Аллаһ һаггында вә Аллаһын она вердији үмид барәдә әминликлә данышырды. Биз Сарадан бу саһәдә нүмунә ҝөтүрмәлијик, чүнки јашадығымыз зәманәдә инсанларын иманы вә ҝәләҹәјә үмиди ҝүнү-ҝүндән зәифләјир. Буна ҝөрә дә ҝәлин Мүгәддәс Китабдан мараглы мәлумат өјрәнәндә башгалары илә бөлүшәк.

Еһтимал ки, б. е. ә. 1943-ҹү ил нисан ајынын 14-дә Ибраһимҝил Фәрат чајыны кечиб ҹәнуба, Аллаһын вәд етдији дијара тәрәф јол алдылар (Чыхыш 12:40, 41). Ҝәлин Саранын о дијара неҹә ҝөз ҝәздирдијини тәсәввүр едәк. Јәгин оранын ҝөзәллији, һавасы вә тәбиәтин мүхтәлифлији ону һејран гојмушду. Сиһамда, Мөһрәнин бөјүк ағаҹлары јахынлығында Јеһова Аллаһ Ибраһимә бир даһа ҝөрүндү. Бу дәфә Аллаһ она деди: «Бу торпағы сәнин өвладларына верәҹәјәм». «Өвлад!» Бу сөз Ибраһим пејғәмбәр үчүн чох дәрин мәна дашыјырды. Сөзсүз ки, о, бу сөзү ешидәндә Әдән бағы вә Јеһованын Шејтанын башыны әзәҹәк өвлад барәдә вердији вәд јадына дүшүр. Јеһова бундан әввәл артыг Ибраһимә демишди ки, ондан төрәјәҹәк халг дүнјанын бүтүн халглары үчүн бол немәтләрә ачылан гапы олаҹаг (Јарадылыш 3:15; 12:2, 3, 6, 7).

Ибраһим пејғәмбәрин аиләси дә һамы кими бу дүнјанын проблемләри илә үзләширди. Кәнан дијарында аҹлыг баш галдырмышды. Ибраһим пејғәмбәр гәрара ҝәлди ки, ев әһлини дә ҝөтүрүб Мисирә ҝетсин. Амма бу өлкәдә тәһлүкә илә үзләшәҹәјини һисс едирди. Буна ҝөрә дә Сараја деди: «Гулаг ас, ҝөр нә дејирәм. Сән ҝөзәл гадынсан. Мисирлиләр сәни ҝөрүб “бу, онун арвадыдыр” дејәҹәкләр. Онда мәни өлдүрәҹәк, сәни исә сағ сахлајаҹаглар. Бәлкә, сән дејәсән ки, мәним баҹымсан, онда сәнин сајәндә башым саламат олар, сағ галарам» (Јарадылыш 12:10—13). Ҝөрәсән, нәјә ҝөрә Ибраһим пејғәмбәр арвадына белә гәрибә тәклиф етмишди?

Бәзи тәнгидчиләр Ибраһим пејғәмбәри бу һәрәкәтинә ҝөрә јаланчы вә горхаг адландырыр. Амма о,  јалан данышмырды, чүнки билдијимиз кими Сара, доғрудан да, Ибраһимин өҝеј баҹысы иди. Галды ки, горхаглыг мәсәләсинә, Ибраһим пејғәмбәрин еһтијат етмәјә ҹидди сәбәби вар иди. Ибраһимлә Сара баша дүшүрдү ки, ән әһәмијјәтли мәсәлә Аллаһын өвладла вә ондан јаранаҹаг халгла бағлы вәди иди. Буна ҝөрә дә һәмин ан ән әсасы Ибраһимин саламатлығы иди. Һәмчинин археоложи тәдгигатлар нәтиҹәсиндә ашкар олмушду ки, нөвбәти вәзијјәт Мисирдә ади һал иди: нүфузлу кишиләр истәдикләри гадыны гачырыр, әрини исә өлдүрүрдүләр. Ҝөрүндүјү кими Ибраһим пејғәмбәр ағыллы давранмышды. Сара да итаәткар гадын кими әринин гәрарыны дәстәкләмишди.

Чох кечмәмиш Ибраһим пејғәмбәрин горхусунун әсаслы олдуғу тәсдигләнди. Саранын ҝөзәллији фирон әјанларынын диггәтиндән јајынмады. Доғрудан да, Сара јашына ҝөрә чох ҝөзәл гадын иди. Әјанлар Сара барәдә фирона данышдылар вә фирон әмр вериб ону сараја ҝәтиздирди. Һәмин ан Ибраһим пејғәмбәрин кәдәрини вә Саранын неҹә горхдуғуну тәсәввүр етмәк белә чәтиндир. Лакин, ҝөрүнүр, Сара илә сарајда дустаг кими јох, һөрмәтли гонаг кими давранырдылар. Ола билсин, фирон вар-дөвләти илә Саранын үрәјини фәтһ етмәк, сонра исә «гардашы» Ибраһимлә данышыб онунла евләнмәк истәјирди (Јарадылыш 12:14—16).

Ҝәлин тәсәввүр едәк ки, Сара сарајын пәнҹәрәси гаршысында, јахуд ејванында дуруб Мисир торпағыны сејр едир. Ҝөрәсән, о нә һиссләр кечирир? О, јенә дә диварлары вә дамы олан евдә јашајыр, гаршысына дадлы-дадлы јемәкләр ҝәтирирләр. Еһтимал ки, сарајда шәраит Урдакындан гат-гат јахшыдыр. Бәлкә бу ҹаһ-ҹалаллы һәјат онун башыны думанландырды? Тәсәввүр едирсиниз, Сара Ибраһими атыб фирона әрә ҝетсәјди, Шејтан неҹә севинәрди?! Тәбии ки, Сара белә давранмады. О әринә, никаһына вә Аллаһына вәфалы гадын иди. Каш, әхлагы позулмуш бу дүнјада јашајан һәр бир аиләли инсан бу ҹүр сәдагәт ҝөстәрәјди! Ҝәлин севдијимиз инсанлара вә достларымыза Сара кими садиг олаг!

Јеһова бу севимли бәндәсини горумаг үчүн фиронун вә онун евиндәкиләрин башына бөјүк бәлалар ҝәтирди. Фирон һараданса өјрәнди ки, Сара Ибраһимин арвадыдыр. Онда ону әринә гајтарды вә әмр етди ки, Ибраһим ев әһлини дә ҝөтүрүб Мисири тәрк етсин (Јарадылыш 12:17—20). Сөзсүз ки, Ибраһим севимли арвадына говушанда өзүнү чох хошбәхт һисс едирди. Онун Сараја ширин-ширин «сән ҝөзәл гадынсан» дедији јадыныздадыр? Амма Ибраһими ән чох валеһ едән Саранын дахилиндә јатан башга ҝөзәллик иди. Саранын дахили аләми ҝөзәл иди. Бу, Јеһова Аллаһын ҝөзүндә чох дәјәрлидир (1 Бутрус 3:1—5). Һәр бир инсан чалышыб дахилиндә бу ҝөзәллији јаратмалыдыр. Ҝәлин ибадәти мадди шејләрдән уҹа тутаг, Аллаһ һаггында өјрәндикләримизи башгаларына данышаг вә сынаглар гаршысында мәтин олуб Аллаһын әхлаг ганунларына садиг олаг. Бунунла биз Саранын иманыны өрнәк ҝөтүрмүш оларыг.