Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 JUPJAM IYAWSÄWINÏPJJAÑÄNI | JOSÉ

Jupajj janiw jan walinak lurañ munkänti

Jupajj janiw jan walinak lurañ munkänti

ALAKIP lurir walja jaqenakaw Nilo sat jawira laknam sarasipki. Uka lugarajj wali juntʼupuniwa, loto sat panqaranakana ukat uman utjki uka panqaranakan sum thujstʼanitapas muktʼasirakiwa. Joseyas uk muktʼarakiwa. Niyakejjay jaqenakajj walja camellonak antʼata sarasipkchejja, garza, ibis sat jamachʼinak sustjat uks aksa thakin jaltirsa uñjarakiwa. Uka jaqenakasti egiptonkir mä markaruw sarasipki. Joseyajj kawkhantï jakaskäna uka Hebrón sat qollunakat jayankjjewa. Kawkïr markarutï puriski ukajj utapat mayjapuniwa.

Jawira lakan utjki uka palmeranakana ukat sicómoro sat qoqanakan mononakajj wararipjje ukas istʼasirakiwa. Thaknam pasjasipki uka jaqenakan arunakapas Joseyatakejj mayjarakiwa. Kamsapjjesa uk amuyañatakis jupajj wal chʼamachasi. Ukampis uka arunak yateqjjañapawa, amuyatajj utaparojj janiw kutʼjjpachäniti.

Joseyajj 17 jan ukajj 18 marani mä waynitukïskiwa, ukampis kuna jan waltʼäwinakatï jilïr jaqenakar llakisiykaspa ukham jan waltʼäwinwa uñjasjje. Jilanakapajja, awkipamp wal munatätap laykuw uñisipjjäna, jiwayañ kun munapjjäna. Qhepatjja, alakip lurir jaqenakaruw aljantapjjäna (Génesis 37:2 NM, 5, 18-28). Walja semananak viaj-jjasajja, jupanakajj niyaw Egiptor puripjjani, ukanwa Joseyarusa ukat aljañatak apanipki ukanak aljapjjani, aljasajj walja qollqenakwa katoqapjjani, ukatwa kusisitäsipki. Llakimp jan aynachtʼañatakejj ¿kunsa Joseyajj lurpachäni? Jiwasajj llakinakan ukat jan waltʼäwinakan uñjasisas Diosat jan jitheqtañatakejj ¿kunsa luraraksna? Joseyan sarnaqäwipaw yanaptʼistani.

JEHOVÁ DIOSAW JOSEYAR YANAPTʼÄNA

Egipto markar purisajja, Potifar sat mä egipcio jaqeruw aljapjjäna sasaw Bibliajj qhanañchi. Potifar chachajja, faraón reyir uñjapkän uka soldadonakan pʼeqtʼiripänwa (Génesis 39:1). Joseyajj wali jiskʼachataw amuyaspachäna, kunattejj wasitampiw yaqha jaqer alj-jjapjjäna. Uka markan callenakajj jaqenakampi tiendanakampi phoqantatawa, uka taypnämwa Joseyajj jupar alaski uka Potifar chachar arkaski, kawkhantï jichhajj jakasjjani ukaruw saraski.

Jakaskani uka utajj janiw kunjamtï Joseyajj jakaskäna ukhamäkaniti. Joseyan familiapajja, mä cheqat yaqha cheqar uywanakapamp sarir jaqenakäpjjewa. Ukampis Potifar chachan utapajj janiw ukhamäkiti, jan ukasti wali qamir egipcionakan utapjama suma pinttʼata ukat suma kʼachachtʼatawa. Arqueología toqet yatjjatatanakajj akham sapjje: ‘Nayra tiempon jakasir egipcionakan utapan utjki uka jardinanakapanjja, qoqanakani, papironakan estanquenakani, loto sat panqaranakani ukat uman alir walja alinakani ukhamänwa. Yaqhep utanakajj mä jachʼa jardín taypinkänwa, jachʼa ventananakani, walja cuartonakani, manqʼañatak mä jachʼa cuartoni, uywatanakatak cuartonakani ukat thayartʼasiñatak terrasas utjarakïnwa’ sasa.

Ukanak uñjasajj Joseyajj ¿kusispachänti? Janiwa, sapaki uñjasitap laykojj llakispachänwa.  Egipcionakan arupasa, isisitapasa, taqe kunas jupatakejj mayjäpachänwa. Egipcionakajj walja diosanakaruw yupaychapjjäna, layqasipjjerïnwa, yamas jiwañ toqeta ukat jiwatat jakañajj utjaskakpachati janicha uk wal yatiñ munapjjerïna. Ukhamajj ¿kunas saparstʼatjam jan amuyasiñapatakejj yanaptʼpachäna? Bibliajj akham siwa: “[Jehová] Tatitojj Joseampïskänwa” sasa (Génesis 39:2). Jupajj walja kutiw Jehová Diosar llakinakap yatiyirïpachäna. Salmo 145:18 qellqatanjja, “[Jehová] Tatitojj artʼasirinakapan jakʼapankaskiwa” sasaw qhanañchi. Diosar jakʼachasiñatakejj ¿kunampsa Joseyajj lurpachäna?

Janiw llakimp aynachtʼkänti. Antisas trabajopan taqe kuns sum lurañatakiw chʼamachasïna, ukham luratapatjja, Jehová Diosajj bendicïnwa. Potifar chachajj uk amuyänwa. Jehová Diosajj Joseyar bendicitap laykuw jupajj nayrar sartaskäna, uksa amuyarakïnwa. Ukat jukʼat jukʼatwa Potifarajj Joseyar confiyjjäna, qhepatsti Joseyaruw taqe yänakapjjaru uttʼayjjäna (Génesis 39:3-6).

Cristian wayn tawaqonakajj Joseyat yateqasipjjarakispawa. Escuelansa, yaqha yateqañ utanakansa, wayn tawaqonakajj layqasiñ toqetakwa parlasipki ukat janiw jutïr urunakatakejj kuna suma amtapas utjkiti. Cheqas uka kasta jaqenak taypinjja, cristian wayn tawaqonakajj saparstʼatjamaw uñjasipjje. Jumatï ukham jikjjatastajja, janipun ak armasimti; Jehová Diosajj yanaptʼaskätamwa (Santiago 1:17). Jupat jan jitheqtir wayn tawaqonakatjja janiw armtʼaskiti ukat leyinakap phoqañatak chʼamachasipki ukanakarojj bendicirakiwa.

Joseyat parltʼaskakiñäni. Jichhajj Joseyajja, suma uñnaqtʼani chʼamani waynäjjewa. Ukampis suma uñnaqtʼanïtap laykojj jan wali amtampi uñchʼukir jaqenakas utjarakiwa.

Potifaran warmipajj Joseyampiw ikintasiñ munäna

‘JANIW ISTʼKÄNTI’

Joseyajj kunatï cheqäki ukpun luräna. Ukampis Potifaran warmipajj janiw ukhamäkänti. Jan wali amtampiw Joseyarojj uñchʼukjjäna, ukat sapa kutiw ‘nayamp ikintasiñäni’ sasin parljjayäna sasaw Bibliajj qhanañchi (Génesis 39:7). Joseyajj ¿ukanak lurañ munpachänti? Jupajj janiw casarasiñ munirïkänti sasajj janiw Bibliajj qhanañchkiti. Ukat Potifaran warmipajj janiw suma uñnaqtʼanïkänti sasas janirakiw siskiti. ¿Uka warmimp sarnaqañ munpachänti? Potifarajj janiw uk yatkaspänti. Ukat uka aytat jaqen warmipampïsajj inas askinak jikjjatchispäna. Taqe ukanakatti ¿lupʼpachäna?

 Kunjamächinjjay uk janiw yatksnati. Ukampis kunatï chuymapan utjkäna ukjja amuysnawa. Jupajj akham sasaw Potifaran warmiparojj säna: “Jumajj uñjtawa, uywirejjajj taqe yänakapwa nayar katuyitu, nayan akankkipansti janiw jupajj kunatsa llakiskarakiti. Aka utanjja nayaw jilïritjja, uywirejjasti janirakiw kunsa ‘Janiw’ siskitutejja, jan ukasti juma sapakwa janejj churkitutejja, jumajj warmipätam layku. Ukatsti ¿kunjamaraki nayasti uywirejjarusti uka jan wali luririststi, ukhamarak Dios contrasa juch lurarakiriststi?” sasa (Génesis 39:8, 9). Joseyan arunakapajj qhanawa. Kuntï uka warmejj Joseyan lurañapatak mayki ukajj janipuniw Joseyatakejj walïkiti. ¿Kunatsa?

José pachpaw akham säna: ‘Uywirïjajj nayar wal cofiyitu’ sasa. Potifarajj taqe yänakapjjaruw uttʼayäna, warmiparukiw jan churkänti. Ukhamajj janiw Potifar chachar chuym ustʼayañ munkänti. Yamas Jehová Dios contra juchachasiñjja, janipuniw akchʼas munkänti. Mä chacha warmin jaljtañapjja janipuniw Jehová Diosajj munkiti uk Joseyajj sum yatïna. Ukjja, awk taykapatwa yateqäna. Jehová Diosaw nayrïr chacha warmirojj casaräna, ukat panipajj ‘mä sapa jaqekïpkaspas’ ukham sarnaqapjjañap Diosajj munäna, uksa Joseyajj yatirakïnwa (Génesis 2:24). Ukat casadonakar jaljtayañ munapkäna ukanakajj Diosar niyapun colerayapjjatapsa yatirakïnwa. Sañäni, kawkïr chachanakatï Isaac ukat Abraham achachilanakapan warminakapampi ikintasiñ munapkäna ukanakajja, niyapuniw jan walinakan uñjasipjjäna (Génesis 20:1-3; 26:7-11). Kunatsa Diosajj ukham ewjjtʼäna uk Joseyajj sum yatïna, ukatwa ukarjampun sarnaqañ muni.

Kuntï Joseyajj siski ukajj janipuniw Potifaran warmipatakejj akchʼas walïkiti. Mä aleq esclavokiw uka warmirojj “¿kunjamaraki [...] uka jan wali luririststi?” sasin satayna. Uk istʼasajj warmejj jiskʼachataw uñjasïna ukat wal chuym ustʼayasirakïna, ukampis jan jiskʼachayasiñ laykojj janiw Joseyarojj ukhamak jaytkänti, jan ukasti jukʼampiw ‘ikintasiñatak’ arjjayaskakïna. Supayjamaw walja kuti yantʼäna. Supayajj ukhamarakiw walja kuti Jesusar yantʼäna. Juchar jan puriyirjamäsajja, “mä wakisiri urkamaw” yantʼañatak suyaskakïna (Lucas 4:13). Jehová Diosan servirinakapajj Joseyatwa yateqasipjjañapa. Warmejj ‘sapürus’ Joseyar jupampi ikintañatak parljjaykchïnjja, ‘janipuniw jupar istʼkänti’ sasaw Bibliajj qhanañchi (Génesis 39:10). Ukampis uka warmejj arjjayaskakïnwa.

Mä urojja, utan trabajapki taqe uka uywatanak sarjjapjjañapwa suyaskäna, ukat Joseyajj trabajañatak mantaskäna ukhajja, isipat waythapisaw ‘ikintasiñäni’ sasin rogtʼäna. Ukspachaw Joseyajj jupat jitheqtäna. Warmisti jukʼampiw waythapïna. Joseyasti isip jaytawayasaw tʼijsuwayjjäna. Jupajj Joseyan isipampikiw qheparjjäna (Génesis 39:11, 12).

“Jitheqtapjjam wachoqa jucha lurañatjja” sasin apóstol Pablojj siskäna ukwa Joseyan ukham luratapajj amtayistu (1 Corintios 6:18). Cristianonakatakejj mä suma uñachtʼäwipuniwa. Jichhürunakanjja, Diosan leyinakapar jan istʼir jaqenak taypinwa jaktanjja. Ukhamajj janiw jupanakjam sarnaqañasäkiti. Jan walinakatjja, tʼijtjjañasawa, mä arunjja, jitheqtañasawa.

Joseyajj ukham luratapatjja, jukʼamp jan walinakanwa uñjasïna. Potifaran warmipajj jukʼamp jan wal lurañ amtäna. Jupajj jachʼatwa wararïna, uywatanakapajj uk istʼasajj jankʼakiw uñjir jutapjjäna. “Uka Joseyajj nayamp ikintasiñ munäna, ukat jachʼat warartat ukhaw jupajj tʼijsuwayjje” sasaw uywatanakapar säna, ukat ukajj cheqaw sañatakejj Joseyan isipwa uñachtʼayäna. Potifarajj purinïna ukhajja, uka pachparakwa säna, ukat Joseyar irpanitamatjja, ‘jumaw juchanïta’ sasaw sarakïna. Potifarajj walpun colerasïna, ukspachaw Joseyar carcelar jistʼantayäna (Génesis 39:13-20).

“CADENANAKAMPIW KAYUNAKAPAT ÑACHʼANTAPJJÄNA”

Arqueología toqet yatjjatatanakajja, uka tiempon utjkäna uka mä qawqha carcelanak jikjjatapkchisa, janiw kunjamänsa nayra Egipto markan carcelanakajj ukajj sum yatiskiti. Amuyatajj oraq manqhan walja celdanakanïpachänwa. Joseyajj uka ‘carcelat’ parlkasajja, ‘mä pʼiyänwa’ sasaw säna, ukhamajj uka carcelankañajj wali  llakisiñjama chʼamaka ukhamäpachänwa (Génesis 40:15). Joseyan tʼaqhesïwipat parlkasajja, “cadenanakampiw kayunakapat ñachʼantapjjäna, ¡carcelaruw uchantapjjäna!” sasaw Salmo qellqatajj qhanañchi (Salmo 105:17, 18). Awispachajja, presonakarojj jikhan qhepäjjaruw amparanakap ñachʼantapjjerïna, ukatjja cadenanakampiw mujllinakapat (codos) chinuntapjjerïna, yaqhanakarusti kunkatwa chinuntapjjerïna. Ukhaman uñjasisajj Joseyajj walpun tʼaqhespachäna.

Janiw ukakïkänti, Bibliarjamajja, Joseyajj walja tiempow carcelan jistʼantatäskäna. * Uka llakiskañ lugarat mistunit janicha uk janiw jupajj yatkarakïnti. Urunakasa, phajjsinakasa ukat maranakas ratukiw pasjjäna. Llakimp jan aynachtʼañatakejj ¿kunsa Joseyajj lurpachäna?

“[Jehová] Tatitojj Joseampïskakïnwa, munasiñapsa uñachtʼayarakïnwa” sasaw Bibliajj qhanañchi. Ukhamajj Jehová Diosajja, wali munasiñampiw Joseyar uñjäna (Génesis 39:21). Diosajj servirinakapar munasiwa ukat yanaptʼarakiwa, uk lurañapatakejj janipuniw kuna carcelasa ni kuna celdasa jarkʼkaspati (Romanos 8:38, 39). Kunjamsa Joseyajj alajjpachankir Awkipar taqe llakinakap yatiyirïna ¿uk amuyasmati? Kunjamsa Diosajj Joseyar ‘chuymachi’ ukat khuyaptʼayaraki ¿uk amuyarakismati? (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). Ukampis Jehová Diosajj janiw ukanakampik Joseyar yanaptʼkänti. Cárcel uñjirimpis sum uñjatäñapatakiw yanaptʼäna sasaw Bibliajj qhanañchi.

Amuyatajj presonakajj carcelan walja trabajonakanïpjjänwa, ukanak sum lurañatakiw Joseyajj chʼamachasïna, uka chʼamachasitaparojj Jehová Diosajj bendicïnwa. Jukʼat jukʼatwa cárcel uñjirejj Joseyar wal confiyjjäna, ukatsti “Josearuw presonak uñjañ trabajo churäna. Joseaw ukanjja taqe kunsa ordenarakirïna, cárcel uñjiristi janirakiw Josean luratanakapjja wasitat uñakipirikänti, Tatitusti jupampïskarakïnwa, taqe kunas Joseatakejj walikïskarakïnwa” sasaw Bibliajj qhanañchi (Génesis 39:22, 23). Jehová Diosajj janiw jupat armaskänti, uk yatisajj Joseyajj walpun kusispachäna.

Carcelanjja Joseyajj wal trabajäna, ukat Jehová Diosajj bendicïnwa

Awisajj mä akatjamatwa, kunayman llakinakan uñjassna, ukampis Joseyjam Diosar wal confiyasaw ukanakar saykatsna. Jiwasatï Diosar oracionan wal mayisiñäni, leyinakaparjam sarnaqañäni ukat munañaparjam sarnaqañatak chʼamachasiñäni ukhajja, Jupajj Joseyarjamaw bendicistani. Cheqas Joseyatakejj walja bendicionanakaw utjaskakïna, ukanakatwa akar uñtasit jutïr yatichäwinakan yatjjataskañäni.

^ tʼaqa 23 Joseyajj Potifaran utapar purkäna ukhajja, 17 jan ukajj 18 maranakanïnwa, jilïr jaqëñkamaw ukankäna sasaw Bibliajj qhanañchi. 30 maranëjjäna ukhakamaw carcelan jistʼantatäskäna (Génesis 37:2; 39:6; 41:46).